چرا قانون مربوط به مواد روانگردان اهمیت دارد؟
در سالهای اخیر، شکل و نوع مصرف مواد در ایران تغییر جدی کرده است.
مصرف مواد سنتی مثل تریاک و حشیش کاهش یافته و در عوض، مواد روانگردان با ترکیباتی جدید، نامهای فریبنده و اثرات شدیدتر جای آنها را گرفتهاند.
این مواد:
-
اغلب در آزمایشگاه تولید میشوند
-
اثرات ذهنی بسیار سریع دارند
-
وابستگی روانی شدید ایجاد میکنند
-
خطر تحریکپذیری، پرخاشگری و توهم را بالا میبرند
-
گاهی «شبیهسازی شده» هستند و در بازار با نامهای جعلی فروخته میشوند
به همین دلیل، قانونگذار ایرانی برای مهار این پدیده، مواد روانگردان را در قانون مبارزه با مواد مخدر وارد کرده و برای آنها فصل، مواد و مجازاتهای جداگانه تعیین کرده است.
در این مقاله، «قانون مربوط به مواد روانگردان» را دقیق، کاربردی و مستند به متن قانون توضیح میدهیم.
مواد روانگردان چیست؟ (تعریف قانونی و علمی)
در قانون، مواد روانگردان (Psychoactive Substances) به ترکیباتی گفته میشود که:
-
اثر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی دارند
-
رفتار، ادراک، خلقوخو یا آگاهی فرد را تغییر میدهند
-
باعث اختلال در قضاوت و کنترل هیجان میشوند
در علم و قانون، مواد روانگردان به چند دسته تقسیم میشوند:
-
محرکها (Stimulants) → شیشه، آمفتامینها
-
توهمزاها (Hallucinogens) → الاسدی، مِسکالین
-
آرامبخشها و خوابآورها
-
مواد سنتزی جدید (NPS)
-
کاتینونها، فنتانیلها، و ترکیبات نسل جدید
این مواد برخلاف مواد مخدر سنتی،
«اثر روحی – روانی سریع و شدید» دارند و برای همین قانونگذار برای کنترل آنها مقررات جداگانه تصویب کرده است.
جایگاه مواد روانگردان در قانون مبارزه با مواد مخدر
قانون مبارزه با مواد مخدر بهطور کامل، مواد روانگردان را در بخشهای مختلف خود پوشش میدهد.
مهمترین مواد قانونی مرتبط با مواد روانگردان عبارتند از:
-
تبصره ماده ۸ (تولید و توزیع روانگردانها)
-
تبصره ماده ۴ (حمل و نگهداری روانگردانها)
-
تبصره ماده ۵ (تسهیل جرم روانگردانها)
-
تبصره ماده ۷ (عرضه و فروش)
-
تبصره ماده ۱۶ (مصرفکنندگان روانگردانها و درمان آنها)
در این مواد، قانونگذار دو موضوع را کاملاً روشن کرده است:
-
مواد روانگردان، از نظر خطرناکبودن و اثرات، همسطح یا شدیدتر از مواد مخدر هستند.
-
مجازات حمل، نگهداری، توزیع، فروش و تولید روانگردانها اغلب سنگینتر از مواد سنتی است.
تفاوت مواد مخدر و مواد روانگردان در قانون
برای اینکه قانون مربوط به مواد روانگردان را بهتر بفهمیم، باید تفاوت آن را با «مواد مخدر» بدانیم.
✔ مواد مخدر سنتی:
-
تریاک
-
شیره
-
حشیش
-
هروئین
-
مرفین
✔ مواد روانگردان:
-
شیشه
-
اکستازی
-
آمفتامین
-
الاسدی
-
روانگردانهای سنتزی
-
فنتانیلها
-
متامفتامینها
🔍 تفاوت اصلی در قانون:
-
مواد مخدر → آثار جسمی بیشتر
-
مواد روانگردان → آثار روانی، توهمزا و محرک
-
مواد روانگردان → پروندههای پرخاشگری، اختلال رفتاری و خشونت بیشتر
-
مجازات روانگردانها → در برخی مواد قانونی سنگینتر
دستهبندی مواد روانگردان از نظر قانون ایران
قانون مربوط به مواد روانگردان، آنها را به چند گروه طبقهبندی کرده است:
روانگردانهای صنعتی و آزمایشگاهی (Synthetic)
این گروه شامل:
-
شیشه
-
متامفتامین
-
اکستازی
-
آمفتامین
-
کاتینونها
-
مواد ترکیبی جدید
اینها خطرناکترین گروه هستند زیرا:
-
خلوص آنها متفاوت است
-
ناخالصی زیاد دارند
-
مصرف کم، اثر شدید میگذارد
روانگردانهای توهمزا
مثل:
-
الاسدی (LSD)
-
مِسکالین
-
سیلوسایبین (قارچ توهمزا)
این مواد باعث:
-
توهم شدید
-
اختلال واقعیت
-
رفتارهای غیرقابل پیشبینی
میشوند.
داروهای روانگردان غیرمجاز (Abused Medicines)
برخی داروها اگر:
-
بدون نسخه
-
یا در مقدار زیاد
-
یا جهت سوءمصرف
استفاده شوند، مشمول قانون مواد روانگردان میشوند.
مثل:
-
ریتالین
-
کلونازپام
-
دیازپام
-
ترامادول (در برخی شرایط)
ترکیبات جدید (NPS – مواد روانگردان نوظهور)
این دسته خطرناکترین مواد بازار هستند.
خصوصیات:
-
در آزمایشگاههای زیرزمینی ساخته میشوند
-
هر ماه یک ترکیب جدید تولید میشود
-
نامهای جعلی و فریبنده دارند
-
اثرات ناشناخته و بعضاً مرگبار دارند
قانونگذار مواد NPS را نیز زیرمجموعه مواد روانگردان قرار داده و آنها را جرمانگاری کرده است.
نکته بسیار مهم – چرا قانون روانگردانها سختگیرانه است؟
چون:
-
این مواد «رفتار» را تغییر میدهند
-
باعث جنون لحظهای میشوند
-
موجب پرخاشگری شدید میشوند
-
مصرفکننده کنترلی بر اعمال ندارد
-
نقش زیادی در نزاع و قتل دارند
-
مرگومیر ناشی از مصرف آنها بالاست
برای همین قانونگذار:
✔ مجازات سنگینتری وضع کرده
✔ فرآیند درمان متفاوت تعریف کرده
✔ بخش ویژه «کاهش آسیب» برای آنها ایجاد کرده
جدول مهم – مواد ممنوعه روانگردان در قوانین ایران
در «قانون مربوط به مواد روانگردان» لیست این مواد معمولاً شامل:
-
متامفتامین (شیشه)
-
آمفتامین
-
اکستازی (MDMA)
-
الاسدی
-
GHB
-
کتامین
-
مِفدرون (کاتینونها)
-
مواد توهمزای جدید
-
محرکهای نسل جدید
این لیست دائماً توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر بهروزرسانی میشود.
مواد قانونی اصلی مربوط به مواد روانگردان
برای فهم کامل «قانون مربوط به مواد روانگردان»، باید به مهمترین مواد قانونی در قانون مبارزه با مواد مخدر توجه کنیم.
مواد قانونی که بیشتر از همه در پروندههای مواد روانگردان استفاده میشود عبارتاند از:
-
ماده ۴ → حمل، نگهداری، خرید، مخفی کردن
-
ماده ۵ → تسهیل جرم
-
ماده ۷ → عرضه، فروش، توزیع
-
ماده ۸ → تولید، ساخت، واردات، صادرات
-
ماده ۱۶ → درمان مصرفکنندگان
-
تبصرههای ویژه مربوط به روانگردانها
این بخش، مهمترین بخش قانون مربوط به مواد روانگردان است.
مجازات حمل و نگهداری مواد روانگردان (مطابق ماده ۴)
ماده ۴ قانون مبارزه با مواد مخدر، یکی از اصلیترین مواد قانونی در پروندههای روانگردان است.
بر اساس این ماده،
حمل، نگهداری، خرید یا مخفی کردن مواد روانگردان با توجه به مقدار ماده، مجازات متفاوتی دارد.
✔ مقدار بسیار کم (مصرفکننده)
در صورت مقدار جزئی و اثبات قصد مصرف:
-
جریمه نقدی
-
درمان اجباری
-
معرفی به مراکز درمان
-
امکان تخفیف شدید
در روانگردانها، معمولاً پروندهها با بررسی دقیق «مقدار» و «قصد مصرف» شروع میشود.
✔ مقدار کم اما غیرمصرفی
برای مقدار کم که هدف آن مصرف نیست (مثلاً بستهبندی، حمل قابل توجه):
-
حبس ۶ ماه تا ۲ سال
-
تا ۷۴ ضربه شلاق
-
جزای نقدی
برای «مواد روانگردان» این مجازات در برخی استانها سختگیرانهتر اجرا میشود.
✔ مقدار متوسط (قابل فروش جزئی)
اگر مقدار ماده بیشتر باشد، قاضی احتمال «فروش» را بررسی میکند.
مجازات ممکن:
-
حبس ۲ تا ۵ سال
-
جزای نقدی سنگین
-
۷۴ ضربه شلاق
در پروندههای متامفتامین (شیشه)، این بند بسیار رایج است.
✔ مقدار زیاد (قصد توزیع)
در این حالت، مجازاتها شدیدتر میشود:
-
حبس ۵ تا ۱۵ سال
-
جزای نقدی چند دهمیلیونی
-
شلاق
قانون مربوط به مواد روانگردان معمولاً این مرحله را «مرحلهی خطرناک» طبقهبندی میکند.
✔ مقدار بسیار زیاد (جرم سازمانیافته یا شبکهای)
اگر مقدار ماده زیاد باشد یا متهم عضو باند باشد:
-
حبس طولانیمدت
-
محرومیت اجتماعی
-
مصادره اموال مرتبط با جرم
-
جریمههای سنگین چند برابر ارزش ماده
این بند در پروندههای شیشه و اکستازی بسیار دیده میشود.
مجازات تولید، ساخت، یا واردات مواد روانگردان (ماده ۸)
این بخش سختگیرانهترین قسمت «قانون مربوط به مواد روانگردان» است.
مطابق ماده ۸:
-
تولید
-
ساخت
-
تبدیل
-
صنعیسازی
-
کشت مواد اولیه روانگردان
-
واردات و صادرات
همگی جرم بسیار سنگین محسوب میشوند.
✔ اگر مقدار ماده روانگردان کم باشد:
-
حبس ۵ تا ۱۰ سال
-
جزای نقدی بسیار بالا
-
۷۴ ضربه شلاق
✔ اگر ماده روانگردان زیاد باشد یا متهم سابقهدار باشد:
-
حبس ۱۰ تا ۲۰ سال
-
جزای سنگینتر
-
مصادره اموال مرتبط با جرم
✔ در موارد بسیار سنگین (مواد روانگردان صنعتی در حجم بالا):
اگر تولید یا واردات در حد گسترده باشد:
-
حبس ابد
-
و حتی اعدام در موارد خاص
مانند:
-
تولید شیشه در حجم زیاد
-
عملیات شبکهای در چند شهر
-
قاچاق سازمانیافته بینالمللی
این بخش یکی از سختترین قسمتهای قانون مربوط به مواد روانگردان است.
مجازات فروش و توزیع روانگردانها (ماده ۷)
ماده ۷ قانون در مورد فروش و توزیع است.
✔ فروش جزئی
-
حبس ۱ تا ۵ سال
-
جزای نقدی
-
شلاق
✔ توزیع و فروش گسترده
-
حبس ۵ تا ۱۰ سال
-
جزای چند دهمیلیونی
✔ فروش سازمانیافته
-
حبس طولانیمدت
-
مصادره اموال
-
ممنوعیتهای اجتماعی
در پروندههای شیشه و اکستازی معمولاً این بند فعال میشود.
نقش ماده ۵ – تسهیل جرم روانگردان
ماده ۵ شامل افراد است که:
-
منزل یا محل کار خود را در اختیار فروشنده قرار دهند
-
وسیله نقلیه در اختیار مجرم بگذارند
-
مواد را حمل کنند
-
کار انتقال پول انجام دهند
-
واسطهگری کنند
حتی اگر خودشان مادهای حمل نکرده باشند.
در قانون مربوط به مواد روانگردان، مجازاتهای ماده ۵ مشابه ماده ۴ است،
اما در روانگردانها معمولاً سختگیرانهتر اجرا میشود.
نکته بسیار مهم – مجازاتها در مواد روانگردان شدیدتر از بسیاری مواد سنتی است
چند دلیل:
-
قدرت تخریب روانی بالا
-
رفتارهای غیرقابل کنترل
-
خطر خشونت و توهم
-
وابستگی روانی شدید
-
سرعت اثر
-
جرمخیزی بالا
به همین دلیل قانونگذار:
✔ مجازاتهای شدید
✔ نظارت گسترده
✔ طرحهای مشترک پلیس و ستاد
ایجاد کرده است.
رویه قضایی در پروندههای مواد روانگردان
در بسیاری از شعب ویژه مواد مخدر دادگاه انقلاب،
قضات دیدگاه سختگیرانهتری نسبت به روانگردانها دارند.
مهمترین نکات رویه قضایی:
مقدار ماده بسیار مهم است
در روانگردانها حتی «مقادیر کم» میتواند فروش تلقی شود.
بستهبندی، اسکوپ و نحوه حمل مهمتر از مقدار است
مثال:
۱۰ گرم شیشه با بستهبندی در ۱۰ پاکت → «توزیع» تلقی میشود.
ترازوی دیجیتال، پاکتخالی، فهالچیه و اسکوپ در جرم موثر است
قضات از این ابزارها برای تشخیص قصد فروش استفاده میکنند.
وجود پیامک معامله یا چت واتساپ بسیار مؤثر است
این موارد بهسرعت پرونده را از «مصرف» به «فروش» تبدیل میکند.
سابقه مصرف و درمان در کمپها اثر دارد
اگر متهم سابقه مصرف داشته باشد،
وکیل میتواند پرونده را به درمان هدایت کند.
شاهد و همسایه اثر کمتر دارد
در پروندههای روانگردان، شاهدان نقش کمتری دارند زیرا:
-
رفتار مصرفکننده غیرقابل پیشبینی است
-
نیاز به ادله فنی و علمی دارد
نکات طلایی دفاعی در پروندههای مواد روانگردان
✔ دفاع ۱: اثبات قصد مصرف
در صورتی مهم است که مقدار کم باشد.
✔ دفاع ۲: نبودن وسایل فروش
اگر:
-
ترازو
-
پاکت
-
اسکوپ
-
بستهبندی
نباشد، احتمال تغییر عنوان جرم وجود دارد.
✔ دفاع ۳: نبود ارتباط متهم با محل کشف
اگر مواد در خودرو یا خانهای بوده که مالکیت یا تصرف آن برای موکل ثابت نیست.
✔ دفاع ۴: بازرسی غیرقانونی
یکی از قویترین دفاعیات است.
✔ دفاع ۵: سابقه درمان یا اعتیاد ثبتشده
میتواند باعث تخفیف شود.
تحلیل تخصصی قانون مربوط به مواد روانگردان
برای فهم بهتر «قانون مربوط به مواد روانگردان»، باید به این نکته توجه کنیم که قانونگذار ایرانی سه هدف اصلی از جرمانگاری این مواد داشته است:
🎯 ۱. جلوگیری از توسعه بازار روانگردانهای صنعتی
بازاری که هر ماه دهها ماده جدید با ساختار شیمیایی متفاوت تولید میکند.
🎯 ۲. مهار رفتارهای پرخاشگرانه و جنونآمیز ناشی از مصرف
پروندههای قتل، ضربوجرح، آتشسوزی عمدی و خشونت خانگی با مصرف شیشه و NPS بسیار زیاد شده.
🎯 ۳. کنترل توزیع مواد نوظهور
ایران طی ۱۰ سال اخیر با موج «مواد سنتزی جدید» روبهرو شده و قانون باید ابزار کنترل داشته باشد.
به همین دلیل، رویکرد قانون مربوط به مواد روانگردان سختگیرانهتر از مواد مخدر سنتی است.
چرا مواد روانگردان چالشبرانگیزتر هستند؟
از دید علمی و حقوقی، مواد روانگردان ویژگیهایی دارند که آنها را بسیار خطرناکتر میکند:
-
اثر سریعتر از مواد مخدر سنتی
-
تغییرات شدید در عملکرد مغز
-
ایجاد توهم و رفتارهای غیرقابل پیشبینی
-
وابستگی روانی بسیار شدیدتر
-
احتمال اقدامات خشونتآمیز ناگهانی
-
اثرگذار بر قضاوت، ادراک و رفتار اجتماعی
این اثرات باعث شده قانون مربوط به مواد روانگردان از نظر ساختار مجازات و نحوه برخورد پلیس و دادگاهها، کاملاً متفاوت باشد.
تقسیمبندی مواد روانگردان از نگاه قانون ایران
قانون مربوط به مواد روانگردان در ایران، مواد روانگردان را در چهار دسته اصلی طبقهبندی میکند:
مواد محرک (Stimulants) – شایعترین مواد پروندههای قضایی
مهمترین محرکها:
-
متامفتامین (شیشه)
-
آمفتامینها
-
اکستازی (MDMA)
-
کاتینونها
-
متیلفنیدات (در سوءمصرف)
ویژگی قانونی:
پروندههای این مواد معمولاً با اتهامهای «توزیع»، «نگهداری با قصد فروش» و «حمل عمده» مطرح میشود.
مواد توهمزا (Hallucinogens)
مثل:
-
LSD
-
متیلندیاکسی
-
قارچ توهمزا (سیلوسایبین)
ویژگی قانونی:
این مواد اغلب در پروندههای خاص دیده میشوند و معمولاً در دسته مواد ممنوعه با درجه خطر بالا قرار دارند.
مواد آرامبخش و دارویی با قابلیت سوءمصرف
برخی داروها در صورت سوءمصرف یا نگهداری غیرقانونی، طبق قانون مواد روانگردان محسوب میشوند:
-
کلونازپام
-
دیازپام
-
ریتالین
-
ترامادول (در برخی شرایط)
-
بنیزودیازپینهای خاص
قانون مربوط به مواد روانگردان این دسته را با حساسیت بالا بررسی میکند زیرا:
-
مصرف آنها معمولاً پنهانی است
-
شبکههای توزیع خانگی دارند
-
جوانان بهسادگی به آنها دسترسی پیدا میکنند
مواد سنتزی جدید (NPS – مواد روانگردان نوظهور)
این مواد هر سال با فرمول جدید تولید میشوند و قانونگذار ناچار است دائماً فهرست خود را بهروزرسانی کند.
ویژگی این مواد:
-
ناشناخته
-
بسیار قوی
-
ترکیبی
-
اثرگذار بر قضاوت و ادراک
-
مملو از ناخالصی
در بسیاری از پروندههای جدید، ماده ضبطشده حتی نام مشخصی ندارد و باید در آزمایشگاههای تخصصی تشخیص داده شود.
این همان جایی است که قانون مربوط به مواد روانگردان بیشترین کاربرد را دارد.
نقش پلیس مبارزه با مواد مخدر در اجرای قانون روانگردانها
پلیس مبارزه با مواد مخدر، طبق دستور ستاد، وظایف زیر را دارد:
✔ ۱. کشف مواد روانگردان
مخصوصاً شیشه و قرصهای اکستازی.
✔ ۲. برخورد با کارگاههای زیرزمینی تولید روانگردان
بهویژه کارگاههای تولید شیشه در حاشیه شهرها.
✔ ۳. کنترل شبکههای توزیع
از جمله:
-
توزیع خانگی
-
توزیع در پارتیها
-
فروش اینترنتی
-
کانالها و گروههای مجازی
✔ ۴. آزمایش فوری برای تشخیص روانگردان
در کلانتری، پلیس از تستهای سریع استفاده میکند.
✔ ۵. همکاری با آزمایشگاههای رسمی
برای شناسایی ترکیبات جدید.
نقش ستاد مبارزه با مواد مخدر در قانون مربوط به مواد روانگردان
ستاد سه وظیفه مهم در حوزه مواد روانگردان دارد:
تعیین فهرست رسمی مواد روانگردان ممنوعه
ستاد چند بار در سال:
-
فهرست جدید منتشر میکند
-
مواد جدید را اضافه میکند
-
ترکیبات قدیمی را بازتعریف میکند
این کار باعث میشود شبکههای تولید نتوانند با تغییر جزئی فرمول، قانون را دور بزنند.
هماهنگی بین پلیس، گمرک، دادستانی و وزارت بهداشت
ستاد:
-
مصوبات
-
بخشنامهها
-
دستورالعملها
را صادر میکند تا همه دستگاهها یکسان عمل کنند.
سیاستگذاری در حوزه درمان مصرفکنندگان مواد روانگردان
این بخش یکی از مهمترین بخشهای قانون مربوط به مواد روانگردان است.
ستاد:
-
مراکز درمان
-
برنامههای ترک
-
مراکز کاهش آسیب
-
کمپهای مجاز
-
آئیننامه درمان اجباری
را هدایت میکند.
چالشهای اجرای قانون مربوط به مواد روانگردان
با وجود قانون جامع، چالشهای زیادی وجود دارد. مهمترین چالشها:
چالش ۱: تغییر مداوم ترکیبات مواد روانگردان
تولیدکنندگان مواد، برای فرار از قانون:
-
فرمول را عوض میکنند
-
ناخالصی اضافه میکنند
-
مواد جدید میسازند
این یعنی قانون باید همیشه بهروز باشد.
چالش ۲: آزمایشهای تشخیص مواد جدید
در بسیاری از پروندههای NPS:
-
کلانتری قادر به تشخیص ماده نیست
-
نمونه باید به آزمایشگاه ارسال شود
-
نتیجه ممکن است ۲۰ تا ۳۰ روز طول بکشد
این تأخیر باعث مشکلات دادرسی میشود.
چالش ۳: بستهبندی خانگی و تولید زیرزمینی
بسیاری از مواد روانگردان:
-
در خانه
-
با تجهیزات ابتدایی
-
با مواد شیمیایی در دسترس
تولید میشوند.
این موضوع کشف جرم را سخت میکند.
چالش ۴: مصرفکنندگان جوان و کنترل اجتماعی
در سالهای اخیر، سن مصرفکنندگان روانگردان بسیار پایینتر شده.
چالشها:
-
مصرف در مهمانیها
-
دسترسی اینترنتی
-
فضای مجازی
-
بستهبندی جذاب و رنگی
این موضوع فشار زیادی بر ساختار قانونی و اجتماعی وارد کرده.
مقایسه قانون مواد روانگردان ایران با قوانین بینالمللی
تحلیل مقایسهای نشان میدهد که:
ایران در مجازات تولید و توزیع از بسیاری کشورها سختگیرتر است
در ایران:
-
تولید روانگردان در حجم بالا → اعدام
-
فروش سازمانیافته → حبس سنگین
در اروپا و آمریکا:
-
مجازات عمدتاً مالی و حبس متوسط است.
ایران در درمان اجباری مصرفکنندگان رویکرد اجتماعی دارد
این مشابه قوانین:
-
پرتغال
-
سوئیس
-
برخی ایالتهای آمریکا
است که هدف آنها کاهش آسیب است.
ایران فهرست روانگردانها را سریعتر از بسیاری کشورها بهروز میکند
به دلیل:
-
نزدیکی به مسیرهای ترانزیت
-
شیوع بالای مواد سنتزی
ستاد مجبور است هر چند ماه لیست مواد روانگردان را آپدیت کند.
مثالهای واقعی از پروندههای مربوط به مواد روانگردان
در ادامه چند نمونه واقعی و مهم از پروندههایی که در آنها «قانون مربوط به مواد روانگردان» نقش اصلی داشته را بررسی میکنیم. این نمونهها مستقیماً از رویه دادگاه انقلاب و دادسراهای ویژه مواد مخدر استخراج شدهاند.
نمونه اول – پرونده شیشه با بستهبندی ریز (رأی فروش)
در سال ۱۴۰۲، مردی جوان با ۱۰ گرم شیشه در یک پارکینگ دستگیر شد.
نکات مهم پرونده:
-
ماده در پاکتهای متعدد بستهبندی شده بود
-
ترازو دیجیتال در خودرو پیدا شد
-
گوشی متهم حاوی پیامهای فروش بود
با اینکه مقدار ماده کم بود، اما قانون مربوط به مواد روانگردان و «نحوه بستهبندی» باعث شد که قاضی رفتار را توزیع تلقی کند.
نتیجه:
۵ سال حبس + ۳۰ میلیون جزای نقدی + ۷۴ ضربه شلاق.
نمونه دوم – سوءمصرف داروهای روانگردان (حکم درمان اجباری)
پروندهای در سال ۱۴۰۱ مربوط به پسری ۱۹ ساله که با:
-
ریتالین
-
کلونازپام
-
ترامادول
دستگیر شد.
مقدار کم بود و چتها نشان میداد که مصرفکننده است.
طبق قانون مربوط به مواد روانگردان در بخش درمان:
-
به جای حبس
-
حکم «درمان اجباری» و «معرفی به کمپ مجاز» صادر شد.
نمونه سوم – پرونده NPS (مواد نوظهور)
در این پرونده، مادهای ضبط شده بود که حتی پلیس نمیدانست نامش چیست.
در آزمایشگاه مرکز تشخیص، مشخص شد مواد از دسته کاتینونهای سنتزی جدید است.
چون قانون مربوط به مواد روانگردان، مواد نوظهور را نیز شامل میشود،
برای متهم عنوان اتهامی:
-
نگهداری ماده روانگردان صنعتی
صادر شد.
نتیجه:
۴ سال حبس + جزای نقدی.
نکات و توصیههای وکالتی در پروندههای مواد روانگردان
پروندههای روانگردان حساسترین پروندههای مواد هستند.
تفاوت یک دفاع درست، میتواند مجازات را از ۱۵ سال حبس به ۲ سال کاهش دهد.
در ادامه، مهمترین نکات وکالتی:
نکته ۱ – بررسی مقدار ماده با دقت میلیگرمی
در بسیاری از پروندههای روانگردان، مقدار واقعی ماده:
-
پس از خشک شدن
-
یا پس از آزمایش
کمتر از مقدار اولیه است.
کاهش وزن حتی چند گرم میتواند باعث تغییر عنوان جرم شود.
نکته ۲ – استفاده از دفاع «قصد مصرف» در موارد واقعاً قابل دفاع
این دفاع زمانی مفید است که:
-
مقدار کم
-
ابزار فروش وجود نداشته
-
سابقه درمان یا مصرف قبلی وجود دارد
در این حالت، قانون مربوط به مواد روانگردان امکان تخفیف زیاد میدهد.
نکته ۳ – اعتراض به بازرسی غیرقانونی
اگر بازرسی:
-
بدون مجوز
-
بدون ظنّ قوی
-
یا بدون صورتجلسه معتبر
باشد، وکیل میتواند بخشی از پرونده را بیاعتبار کند.
این یکی از قویترین و موثرترین خطوط دفاعی است.
نکته ۴ – بررسی دقیق ابزار و وسایل همراه متهم
مثل:
-
ترازو
-
پاکت
-
کاردک
-
فویل
-
بستهبندیهای خالی
-
اسکوپ
وجود این وسایل میتواند:
-
جرم را از «مصرف» به «توزیع» تبدیل کند
وکیل باید بررسی کند که:
-
وسایل متعلق به چه کسی بوده
-
در چه مکانی پیدا شده
-
آیا ارتباط واقعی با موکل دارد یا نه
نکته ۵ – بررسی نحوه کشف و توقیف
در بسیاری از پروندهها، گزارش ضابطین:
-
ناقص
-
یا دارای تناقض
-
یا فاقد ذکر جزئیات دقیق
است.
وکیل متخصص مواد روانگردان باید تمامی موارد را بررسی و ایرادات را استخراج کند.
نکته ۶ – بررسی پیامها و چتهای موبایل
اگر:
-
پیام فروش
-
چتهای خرید و فروش
-
پیامهای پراکندگی بستهها
وجود داشته باشد، دفاع سختتر میشود.
اما در بسیاری موارد:
-
پیامها مبهم است
-
یا سوءتفاهم بوده
-
یا از طرف شخص دیگری ارسال شده
که وکیل میتواند این نقطه ضعف را تبدیل به نقطه قوت کند.
نقش وکیل متخصص در پروندههای روانگردان
پروندههای مرتبط با مواد روانگردان، یکی از پیچیدهترین حوزههای دفاعی هستند.
نقش وکیل در چنین پروندههایی:
بررسی علمی ماده ضبطشده
وکیل باید:
-
نوع ماده
-
مقدار دقیق
-
درصد خلوص
-
نحوه بستهبندی
-
گزارش آزمایشگاه
را تحلیل کند.
دفاع بر اساس قانون مربوط به مواد روانگردان
وکیل باید تسلط کامل به:
-
ماده ۴
-
ماده ۵
-
ماده ۷
-
ماده ۸
-
تبصرهها
-
بخشنامههای ستاد
داشته باشد.
تغییر عنوان اتهام
در بسیاری از پروندهها، وکیل میتواند عنوان اتهامی را از:
-
توزیع → نگهداری
-
نگهداری → مصرف
-
تولید → نگهداری
-
مشارکت → معاونت
تغییر دهد.
این تغییر میتواند مجازات را از دهها سال حبس، به چند ماه کاهش دهد.
درخواست تخفیف و تعلیق
در پروندههای روانگردان:
-
همکاری متهم
-
نداشتن سابقه
-
گزارش خوب از خانواده
-
پشیمانی واقعی
-
امکان درمان
همگی میتواند مبنای تخفیف باشد.
جلوگیری از مصادره اموال
یکی از مهمترین خطرات در پروندههای روانگردان، مصادره اموال است.
وکیل باید ثابت کند:
-
اموال متعلق به جرم نبوده
-
از طریق مشروع بهدست آمده
-
ارتباطی با شبکه توزیع ندارد
جمعبندی – قانون مربوط به مواد روانگردان به زبان ساده
در این مقاله دیدیم که:
✔ قانون مربوط به مواد روانگردان سختگیرانهتر از قانون مواد مخدر سنتی است.
✔ مجازات حمل، نگهداری، فروش و تولید آنها بسیار سنگین است.
✔ مقدار ماده، نحوه بستهبندی و ابزار همراه متهم نقش بزرگی در پرونده دارد.
✔ روانگردانها به دلیل اثرات ذهنی شدید، رفتارهای پرخاشگرانه و توهم، حساسیت بالایی در دستگاه قضایی دارند.
✔ ستاد مبارزه با مواد مخدر فهرست مواد روانگردان را دائماً بهروزرسانی میکند.
✔ نقش وکیل در چنین پروندههایی تعیینکننده است.
نتیجهگیری نهایی
قانون مربوط به مواد روانگردان یکی از گستردهترین و پیچیدهترین بخشهای قانون مبارزه با مواد مخدر است.
فهم دقیق این قانون، بدون شناخت علمی انواع روانگردانها و همچنین تجربه عملی در پروندههای کیفری، ممکن نیست.
اگر شما یا اطرافیانتان با اتهام:
-
نگهداری
-
حمل
-
فروش
-
تولید
-
مشارکت
-
یا حتی مصرف مواد روانگردان
روبهرو هستید،
مشاوره با یک وکیل متخصص میتواند مسیر پرونده را کاملاً تغییر دهد.
مقالات مرتبط با قانون مربوط به مواد روانگردان :
جهت استعلام وضعیت وکلای رسمی، میتوانید با مراجعه به سایت رسمی کانون وکلای دادگستری مرکز به نشانی:
نام و نام خانوادگی وکیل مورد نظر را جستوجو کرده و اطلاعات مربوط به پروانه وکالت، حوزه فعالیت، شماره پروانه و سابقه عضویت وی را بررسی نمایید.
ما در گروه حقوقی دی، به شفافیت و صداقت پایبندیم و افتخار داریم که تمامی وکلای ما دارای پروانه معتبر و رسمی از کانون وکلا هستند. شایسته است که در انتخاب وکیل، هم به تخصص توجه شود و هم به اعتبار قانونی آن.
