فرض کنید آقای «الف» مالک ملکی است که برای دریافت تسهیلات بانکی، سند آن را در رهن بانک گذاشته است. او اقساط را به‌موقع پرداخت کرده و تمام بدهی خود را تسویه نموده، اما بانک از آزاد کردن سند امتناع می‌کند. حالا آقای الف نه می‌تواند ملک را بفروشد، نه می‌تواند وام دیگری بگیرد و نه حتی نقل‌وانتقال رسمی انجام دهد. در چنین شرایطی تنها راه‌حل قانونی او طرح دعوای «الزام به فک رهن» است.
موضوع فک رهن یکی از پرتکرارترین دعاوی ملکی و بانکی در دادگاه‌های ایران است. بسیاری از مردم در جریان خریدوفروش ملک، دریافت وام، یا انعقاد قرارداد مشارکت در ساخت، با اصطلاح «رهن» سر و کار دارند، اما کمتر کسی تفاوت میان پایان یافتن تعهد و آزادسازی سند از رهن را می‌داند.
از نظر حقوقی، عقد رهن یعنی قراردادی که به‌موجب آن، مالی از سوی راهن (مالک) به‌عنوان وثیقه نزد مرتهن (طلبکار) قرار می‌گیرد تا دین یا تعهدی را تضمین کند. پس از پرداخت دین یا انجام تعهد، رهن باید فک شود؛ یعنی مرتهن موظف است اقدام به آزادسازی مال و بازگرداندن سند کند. اگر این کار را انجام ندهد، دادگاه می‌تواند او را الزام به فک رهن کند.
اگر موضوع فک رهن برای شما در قالب اختلافات ملکی یا قراردادهای خرید و فروش مطرح شده است، پیشنهاد می‌کنیم حتماً مقاله‌ی جامع ما درباره وکیل ملکی را هم بخوانید.
در آن مقاله، به‌صورت تخصصی توضیح داده‌ایم که یک وکیل ملکی حرفه‌ای چگونه می‌تواند از بروز مشکلاتی مانند عدم فک رهن، تنظیم نادرست مبایعه‌نامه، یا انتقال ملک در رهن بانک جلوگیری کند و در صورت وقوع اختلاف، بهترین مسیر حقوقی را انتخاب نماید.
مطالعه‌ی این مقاله به شما کمک می‌کند در کنار آشنایی با الزام به فک رهن، دید کاملی نسبت به نقش وکیل ملکی در حل دعاوی املاک پیدا کنید.
مبانی حقوقی الزام به فک رهن
💡 برای فهم دقیق این دعوا، باید ابتدا ماهیت عقد رهن را بشناسیم.
طبق ماده ۷۷۱ قانون مدنی، «رهن عقدی است که به‌موجب آن مدیون مالی را برای وثیقه به داین می‌دهد.» این عقد دارای سه ویژگی اساسی است:
۱. عینی بودن: یعنی حق مرتهن مستقیماً بر مال رهنی ایجاد می‌شود نه بر شخص راهن.
۲. تابعیت از دین: رهن بدون وجود دین معتبر نیست.
۳. لزوم عقد برای راهن: راهن نمی‌تواند بدون رضایت مرتهن، عقد را بر هم بزند.
پس از انجام تعهد یا پرداخت بدهی، فلسفه وجودی عقد رهن از بین می‌رود. در نتیجه، مرتهن مکلف است مال مرهونه را آزاد کند. اگر این اقدام را انجام ندهد، مطابق قواعد عمومی قراردادها و ماده ۲۲۰ قانون مدنی، متعهد به اجرای مفاد عقد خواهد بود.
از نظر فقهی نیز، فقها بر این باورند که وقتی دین پرداخت شد، «ید مرتهن از امانی به ضمانی تبدیل می‌شود»، یعنی اگر مال مرهونه را نگه دارد یا مانع استفاده راهن شود، ضامن خسارات است.
📘 در رویه قضایی ایران نیز، دادگاه‌ها به استناد قواعد فوق و اصل وفای به عهد، احکام متعددی در الزام بانک‌ها و اشخاص به فک رهن صادر کرده‌اند. از جمله:
-
اگر بانک پس از تسویه وام از فک رهن خودداری کند، عمل او «امتناع از انجام تعهد» تلقی می‌شود و مشمول ماده ۲۳۱ قانون مدنی است.
-
اگر فروشنده ملکی را در رهن بانک فروخته باشد، باید قبل از تنظیم سند رسمی، ملک را آزاد کند؛ در غیر این صورت، خریدار حق طرح دعوای «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» را دارد.
📜 مبنای قانونی دعوا:
-
قانون مدنی (مواد ۷۷۱ تا ۷۸۶)
-
قانون ثبت (مواد ۳۳، ۳۴ و ۳۵)
-
قانون اجرای احکام مدنی
-
نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه
-
آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور
بر اساس این مقررات، پس از انجام تعهد یا پرداخت دین، اگر مرتهن اقدام به فک رهن نکند، ذی‌نفع می‌تواند از طریق دادگاه عمومی حقوقی، وی را ملزم به انجام این عمل نماید.
موارد انحلال عقد و آثار آن
⚖️ عقد رهن ممکن است به دلایل مختلف از بین برود یا منحل شود. مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
۱. تسویه بدهی یا ایفای تعهد اصلی:
زمانی‌که دین یا تعهدی که برای آن رهن داده شده پایان می‌یابد، رهن نیز منقضی می‌شود. در این حالت، مرتهن دیگر حقی بر مال ندارد و مکلف به فک رهن است.
۲. فسخ عقد اصلی:
اگر عقدی که به‌موجب آن رهن داده شده (مثلاً بیع شرط یا مشارکت در ساخت) فسخ شود، رهن تبعاً از بین می‌رود، زیرا تابع عقد اصلی است.
۳. تلف یا نابودی مال مرهونه:
در صورتی که مال مرهونه از بین برود، عقد رهن منحل می‌شود و اگر تلف ناشی از تقصیر مرتهن باشد، او ضامن است.
۴. اسقاط دین توسط طلبکار:
اگر مرتهن از طلب خود بگذرد یا دین را ابراء کند، رهن نیز پایان می‌یابد.
🔹 اثر انحلال:
با انحلال عقد، راهن یا مالک حق دارد از مرتهن بخواهد مال را آزاد کند. در صورت امتناع، می‌تواند دعوای الزام به فک رهن اقامه کند. این دعوا در حقیقت نوعی الزام به ایفای تعهد است و مطابق قواعد عمومی قراردادها رسیدگی می‌شود.
🧾 مرجع صالح برای طرح دعوا:
اگر مال مرهونه غیرمنقول باشد (مثل ملک یا زمین)، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع مال صالح است. اگر مال منقول باشد (مثلاً خودرو)، دادگاه محل اقامت خوانده صلاحیت دارد.
دعوای الزام به فک رهن در عمل
💡 بسیاری از دعاوی ملکی در دادگاه‌ها زمانی شکل می‌گیرد که یکی از طرفین قرارداد، به تعهد خود مبنی بر آزادسازی سند عمل نمی‌کند. در اغلب پرونده‌ها، موضوع فک رهن به سه صورت اصلی مطرح می‌شود:
حالت اول: بانک پس از تسویه بدهی، سند را آزاد نمی‌کند
شایع‌ترین نمونه، زمانی است که شخصی وام خود را تسویه کرده اما بانک از ارسال نامه فک رهن به اداره ثبت امتناع می‌نماید. در این حالت، فرد باید دادخواست «الزام بانک به فک رهن» را به دادگاه عمومی محل وقوع ملک تقدیم کند.
در چنین پرونده‌هایی معمولاً دادگاه پس از بررسی مفاصاحساب و استعلام از بانک مرکزی یا اداره ثبت، حکم به الزام بانک صادر می‌کند. در صورت استنکاف بانک، اجرای احکام دادگستری می‌تواند رأساً نامه فک رهن را به اداره ثبت ارسال کند.
حالت دوم: فروشنده، ملکی را که در رهن است، می‌فروشد
در قراردادهای قولنامه‌ای یا مشارکت در ساخت، ممکن است فروشنده یا سازنده متعهد شود ملک را آزاد کرده و سند رسمی را منتقل کند، اما از انجام این تعهد سرباز زند. در این حالت، خریدار باید دادخواست «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» را با هم مطرح کند.
دادگاه ابتدا تعهد به فک رهن را بررسی می‌کند و در صورت احراز ایفای دین، حکم به الزام فروشنده یا مرتهن به فک رهن می‌دهد؛ سپس دستور انتقال رسمی را صادر می‌نماید.
📜 نمونه خواسته در دادخواست:
«الزام خوانده به فک رهن پلاک ثبتی شماره … واقع در … و سپس الزام به تنظیم سند رسمی انتقال آن به نام خواهان.»
حالت سوم: سازنده یا پیمانکار در قرارداد مشارکت در ساخت
در بسیاری از قراردادهای مشارکت در ساخت، سازنده برای دریافت تسهیلات ساخت، ملک را در رهن بانک می‌گذارد. اگر پس از پایان پروژه یا تقسیم آپارتمان‌ها، سازنده از فک رهن سهم مالک خودداری کند، مالک می‌تواند علیه او و بانک دادخواست دهد.
در این‌گونه موارد، بانک معمولاً به عنوان خوانده ثالث نیز در پرونده طرف دعوا قرار می‌گیرد.
⚖️ نکات مهم حقوقی در طرح دعوا
۱. تعیین صحیح خوانده:
اگر فروشنده متعهد به فک رهن است، او باید خوانده اصلی باشد؛ اما در مواردی که بانک یا مؤسسه مالی از انجام فک امتناع می‌کند، بانک نیز باید طرف دعوا قرار گیرد.
۲. مدارک مورد نیاز:
-
تصویر سند رهنی
-
مفاصاحساب یا نامه تسویه بدهی
-
قرارداد اصلی (بیع یا مشارکت)
-
گواهی استعلام ثبت
-
اظهارنامه رسمی مبنی بر مطالبه فک رهن
۳. مرجع صالح:
برای املاک، دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک؛
برای خودروها یا اموال منقول، دادگاه محل اقامت خوانده.
۴. هزینه دادرسی:
چون دعوا جنبه مالی دارد، هزینه دادرسی بر اساس ارزش منطقه‌ای ملک یا قیمت روز خودرو محاسبه می‌شود.
۵. نیاز به کارشناس رسمی:
در بسیاری از پرونده‌ها، دادگاه برای احراز تسویه دین یا ارزیابی وضعیت ملک، موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد.
📜 نمونه دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی
به عنوان نمونه عملی، دادخواست زیر از دعاوی متداول در دادگاه‌هاست:
خواهان: علی احمدی
خوانده: بانک مسکن شعبه …
خواسته: الزام به فک رهن و سپس الزام به تنظیم سند رسمی انتقالدلایل و مستندات:
۱. قرارداد تسهیلات و سند رهنی شماره …
۲. رسید پرداخت اقساط و مفاصاحساب بانک
۳. گواهی پایان تعهد
۴. استعلام از ثبت اسناد و املاکشرح دادخواست:
اینجانب به موجب قرارداد شماره فوق‌الذکر، مبلغ تسهیلات دریافتی را به‌طور کامل تسویه نموده‌ام. علی‌رغم ارائه مفاصاحساب به بانک، نامبرده از فک رهن ملک موضوع سند رسمی خودداری می‌نماید.
لذا مستنداً به مواد ۲۲۰ و ۲۲۱ و ۲۳۱ قانون مدنی و نیز ماده ۷۷۱ همان قانون، صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به فک رهن و سپس الزام به تنظیم سند رسمی انتقال را استدعا دارم.
دادخواست فوق از نظر شکلی کامل است و در اغلب پرونده‌های مشابه، با چنین متنی پذیرفته می‌شود. البته بسته به شرایط قرارداد یا بانک مرتهن، ممکن است خواسته‌های تبعی دیگری مثل خسارت تأخیر یا اجرت‌المثل نیز مطرح شود.
نحوه اجرای حکم الزام به فک رهن
💡 پس از صدور حکم قطعی، مرحله‌ی اجرای حکم اهمیت زیادی دارد، زیرا بسیاری از اشخاص تصور می‌کنند با گرفتن حکم، کار تمام است؛ درحالی‌که اجرای فک رهن خود فرآیندی حقوقی دارد.
مراحل اجرای حکم
۱. تقاضای صدور اجرائیه:
محکوم‌له (برنده پرونده) باید از واحد اجرای احکام دادگاه صادرکننده رأی، صدور اجرائیه بخواهد.
۲. ابلاغ اجرائیه به محکوم‌علیه:
دادورز (اجراکننده) اجرائیه را به محکوم‌علیه (مثلاً بانک) ابلاغ می‌کند و ده روز مهلت می‌دهد تا داوطلبانه اقدام به فک رهن کند.
۳. اقدام از سوی دادگاه در صورت استنکاف:
اگر محکوم‌علیه در مهلت مقرر عمل نکند، واحد اجرا می‌تواند به استناد ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی، رأساً اقدام نماید؛ یعنی به جای بانک، نامه‌ی فک رهن را به اداره ثبت ارسال کند.
۴. ثبت فک رهن در اداره ثبت:
اداره ثبت پس از دریافت دستور اجرای احکام، مراتب فک رهن را در دفتر املاک قید و سند را آزاد می‌کند.
۵. تحویل سند آزادشده به مالک:
پس از ثبت فک رهن، سند مالکیت جدید بدون قید رهن صادر می‌شود و به مالک تحویل داده می‌شود.
💬 نکته مهم:
اگر مرتهن (مثلاً بانک) در جریان اجرای حکم از تحویل مدارک خودداری کند، اجرای احکام می‌تواند با همکاری اداره ثبت، فک رهن را بدون نیاز به حضور او انجام دهد. حتی در مواردی که سند در رهن بانک مرکزی است، مکاتبات بین‌دستگاهی قابل پیگیری است.
خسارات تأخیر در اجرای حکم
در مواردی که محکوم‌علیه از اجرای حکم خودداری می‌کند، خواهان می‌تواند خسارات ناشی از تأخیر را مطالبه کند. به‌عنوان نمونه، اگر به دلیل عدم فک رهن، خریدار نتوانسته ملک را بفروشد یا اجاره دهد، می‌تواند «اجرت‌المثل ایام محرومیت از منافع» را درخواست کند.
در برخی آرای قضایی، دادگاه‌ها چنین خساراتی را به استناد مواد ۳۲۲ و ۳۲۸ قانون مدنی پذیرفته‌اند و بانک را ملزم به پرداخت خسارت دانسته‌اند.
آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی
📚 یکی از راه‌های مهم تحلیل دعاوی الزام به فک رهن، بررسی آرای وحدت رویه و نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه است. این آراء جهت‌گیری حقوقی محاکم را روشن می‌کند و برای وکلا راهنمای عملی ارزشمندی است.
🏛 رأی وحدت رویه شماره ۱۴۱ دیوان عالی کشور
در این رأی آمده است که اگر مرتهن و راهن توافق کرده باشند که با پرداخت دین، سند به‌طور خودکار آزاد شود، نیاز به عقد یا سند جداگانه برای فک رهن نیست. این رأی سبب شد بسیاری از بانک‌ها پس از تسویه کامل وام، مکلف شوند رأساً به ثبت دستور فک رهن بدهند و مشتری را معطل امضاهای اداری نکنند.
💬 نظریه مشورتی شماره ۲۶۹۸/۹۷/۷ (اداره حقوقی قوه قضائیه)
در این نظریه آمده است:
«اگر خریدار ملکی که در رهن است، علیه فروشنده دعوای الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی مطرح کند، طرف دعوا قرار نگرفتن بانک مرتهن مانع رسیدگی نیست، مشروط بر اینکه تعهد فک رهن بر عهده فروشنده باشد.»
این نظریه عملاً راه را برای خریداران باز کرد تا بدون درگیر شدن مستقیم با بانک، بتوانند از فروشنده مطالبه فک رهن کنند.
📘 رأی شعبه ۲۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
در پرونده‌ای که بانک از فک رهن امتناع کرده بود، دادگاه اعلام نمود:
«امتناع مرتهن از انجام فک رهن پس از تسویه بدهی، مصداق عدم ایفای تعهد و موجب مسئولیت مدنی است.»
این رأی تأکید دارد که علاوه بر الزام به فک رهن، امکان مطالبه خسارت ناشی از تأخیر نیز وجود دارد.
مثال‌های واقعی و رویه قضایی
📜 برای درک بهتر مفهوم الزام به فک رهن، مرور چند پرونده واقعی بسیار آموزنده است. در ادامه سه نمونه از رویه عملی محاکم ایران را مرور می‌کنیم.
مثال ۱: خریدار در برابر فروشنده‌ای که ملک را آزاد نمی‌کند
آقای «ن» در سال ۱۴۰۱ یک واحد آپارتمان را از سازنده‌ای خرید که ملک هنوز در رهن بانک بود. فروشنده در مبایعه‌نامه تعهد کرده بود ظرف سه ماه نسبت به فک رهن و انتقال سند رسمی اقدام کند. خریدار همه اقساط را پرداخت و حتی بدهی سازنده را تسویه کرد، اما سازنده به
بهانه‌های اداری از فک رهن خودداری نمود.
خریدار پس از ارسال اظهارنامه رسمی، دادخواست «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» را به دادگاه محل وقوع ملک تقدیم کرد.
دادگاه با بررسی مفاصاحساب بانک و استعلام ثبت، حکم به الزام خوانده به فک رهن و سپس انتقال رسمی ملک صادر کرد. رأی در مرحله تجدیدنظر تأیید شد و اداره ثبت به دستور اجرای احکام، فک رهن را انجام داد.
💬 نتیجه حقوقی: در چنین مواردی، چون تعهد فک رهن در قرارداد به عهده فروشنده است، حتی اگر بانک در پرونده نباشد، دادگاه می‌تواند حکم صادر کند.
مثال ۲: الزام بانک به فک رهن پس از تسویه وام
خانم «الف» در سال ۱۳۹۸ از بانک مسکن وام خرید مسکن دریافت کرد و سند ملک در رهن بانک قرار گرفت. پس از چند سال، وی وام را تسویه و مفاصاحساب دریافت نمود، اما بانک به بهانه‌های مختلف از ارسال نامه فک رهن خودداری می‌کرد.
وکیل وی دادخواست الزام به فک رهن علیه بانک را مطرح کرد و با استناد به مواد ۲۲۰ و ۲۲۱ قانون مدنی و رأی وحدت رویه ۱۴۱، حکم به نفع موکل صادر شد.
دادگاه تصریح نمود که با تسویه کامل دین، بانک مکلف به فک رهن است و امتناع از آن تخلف از تعهد محسوب می‌شود. در نهایت، اجرای احکام با دستور رسمی، سند را از رهن آزاد کرد.
💬 نکته: این نوع دعاوی در سال‌های اخیر بسیار افزایش یافته و دادگاه‌ها معمولاً به نفع تسهیلات‌گیرنده رأی می‌دهند، به‌ویژه اگر مفاصاحساب رسمی ارائه شده باشد.
مثال ۳: الزام به فک رهن خودرو
آقای «م» خودرویی را از طریق لیزینگ خریداری کرده و تمام اقساط آن را پرداخت کرد، اما شرکت لیزینگ پس از تسویه حساب از ارائه نامه فک رهن به پلیس راهور خودداری کرد.
وی با طرح دعوا در شورای حل اختلاف محل اقامت خود، حکم الزام شرکت لیزینگ به فک رهن خودرو را گرفت. رأی در شعبه تجدیدنظر نیز تأیید شد و پلیس راهور پس از دریافت دستور قضایی، قید رهن را از سند خودرو حذف کرد.
💬 نتیجه: در اموال منقول مانند خودرو نیز، دعوای الزام به فک رهن قابل طرح است و عنوان دعوا «الزام به فک رهن مال منقول» می‌باشد.
نکات و توصیه‌های وکالتی
🧠 تجربه وکلای مؤسسه حقوقی دی نشان می‌دهد که در پرونده‌های الزام به فک رهن، توجه به جزئیات کوچک، تفاوت بین برد و باخت را رقم می‌زند. در ادامه مهم‌ترین نکات و توصیه‌ها برای موکلان و وکلا آورده شده است:
-
تحلیل دقیق قرارداد اولیه:
پیش از طرح دعوا، باید روشن شود که چه کسی متعهد به فک رهن است؛ فروشنده، بانک یا هر دو. اگر تعهد صریحی در قرارداد وجود دارد، کار ساده‌تر می‌شود. -
تعیین درست طرف دعوا:
در بسیاری از پرونده‌ها، اشتباه در تعیین خوانده باعث رد دعوا می‌شود. اگر تعهد فک رهن بر عهده فروشنده است، باید فقط او طرف دعوا باشد؛ اما اگر بانک نیز دخیل است (مثلاً رهن بانکی)، هر دو باید خوانده شوند. -
استفاده از اظهارنامه رسمی:
قبل از دادخواست، ارسال اظهارنامه به طرف مقابل بسیار مهم است. این اقدام، هم حسن نیت خواهان را نشان می‌دهد و هم در دادگاه دلیل قانونی محسوب می‌شود. -
دقت در هزینه دادرسی:
چون دعوا مالی است، هزینه دادرسی باید بر اساس ارزش منطقه‌ای ملک پرداخت شود. در غیر این صورت، مدیر دفتر ممکن است دادخواست را ناقص تلقی کند. -
درخواست جلب نظر کارشناس:
در پرونده‌های بانکی یا مشارکت در ساخت، معمولاً لازم است وضعیت تسویه دین توسط کارشناس رسمی دادگستری بررسی شود. -
مطالبه خسارت تأخیر:
اگر خریدار یا مالک به دلیل عدم فک رهن، از منافع ملک محروم شود، می‌تواند همزمان با دعوای اصلی، اجرت‌المثل ایام محرومیت از منافع را مطالبه کند. -
دقت در ترتیب خواسته‌ها:
در دادخواست باید ترتیب منطقی رعایت شود. مثلاً اگر خواسته «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» است، باید ابتدا فک رهن مطرح و سپس انتقال سند درخواست شود. -
توجه به املاک مشاع:
در املاک مشاعی، فک رهن سهم یکی از شرکا تنها با رضایت سایر شرکا ممکن است. لذا لازم است همه شرکا یا بانک‌های ذی‌نفع طرف دعوا باشند. -
ارجاع به رأی وحدت رویه و نظریه‌های مشورتی:
استناد به آرای وحدت رویه و نظریه‌های اداره حقوقی در دادخواست باعث افزایش وزن استدلالی آن می‌شود. -
مذاکره و سازش پیش از طرح دعوا:
در بسیاری از موارد، با ارسال اظهارنامه و مذاکره حرفه‌ای، می‌توان موضوع را بدون دادگاه حل کرد. این راه همیشه به‌صرفه‌تر است.
🔎 پس از بررسی مبانی، رویه قضایی و نمونه پرونده‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که دعوای الزام به فک رهن یکی از دعاوی مهم در حوزه حقوق اموال، معاملات و بانکداری است.
از نظر حقوقی، فک رهن اثر تبعی عقد اصلی است و به‌محض انجام تعهد، مرتهن باید مال را آزاد کند. امتناع از فک رهن، نقض صریح تعهد محسوب می‌شود و دادگاه‌ها با استناد به اصول وفای به عهد (ماده ۲۱۹ قانون مدنی) و قواعد مسئولیت مدنی، مرتهن را ملزم به فک رهن می‌کنند.
در عمل، بیشترین دعاوی الزام به فک رهن مربوط به بانک‌ها، قراردادهای مشارکت در ساخت و خودروهای لیزینگی است. مهم‌ترین عوامل موفقیت در این دعاوی عبارت‌اند از:
-
ارائه مفاصاحساب معتبر یا گواهی تسویه دین،
-
تعیین دقیق طرف دعوا،
-
پیوست اسناد مالکیت و قرارداد اصلی،
-
و استفاده از وکیل متخصص ملکی و بانکی.
از دیدگاه اقتصادی نیز، تأخیر در فک رهن نه‌تنها موجب رکود معاملات ملکی می‌شود، بلکه گاهی زیان‌های سنگینی به خریدار یا مالک تحمیل می‌کند. بنابراین، آگاهی عمومی از این موضوع اهمیت بالایی دارد.
به لحاظ حقوقی، در صورت اجرای حکم، فک رهن در دفتر املاک ثبت می‌شود و سند مالکیت جدید بدون قید رهن صادر می‌گردد. اگر مرتهن از اجرای حکم سر باز زند، اجرای احکام می‌تواند رأساً فک رهن را انجام دهد.
در جمع‌بندی نهایی، می‌توان گفت:
«فک رهن پایان طبیعی عقد رهن است، نه امتیازی از سوی مرتهن.»
هر شخصی که دین خود را پرداخت کرده یا تعهدش را انجام داده، حق دارد مالش از قید رهن آزاد شود و هیچ شخص یا نهادی نمی‌تواند او را از این حق محروم کند.
🎯 اگر شما هم ملکی دارید که هنوز در رهن بانک است، یا فروشنده‌ای تعهد کرده فک رهن کند اما عمل نکرده، وقت آن است که اقدام قانونی دقیق انجام دهید.
وکلای مؤسسه حقوقی دی با تجربه‌ی گسترده در دعاوی بانکی، ملکی و قراردادهای مشارکت، آماده‌اند تا:
-
پرونده شما را بررسی کنند،
-
دادخواست الزام به فک رهن تنظیم نمایند،
-
و تا مرحله اجرای حکم همراهتان باشند.
با ما تماس بگیرید تا ملک یا خودروی شما از قید رهن آزاد شود و بتوانید آزادانه نقل‌وانتقال انجام دهید.
📞 مؤسسه حقوقی دی – صدای قانون با زبان مردم.
⚖️ نقش وکیل در دعوای الزام به فک رهن | تجربه، تخصص و استراتژی حقوقی مؤسسه حقوقی دی
🎬 شاید تصور کنید دعوای الزام به فک رهن، صرفاً یک موضوع ساده بانکی است: بدهی را پرداخت می‌کنیم و بانک باید سند را آزاد کند!
اما واقعیت حقوقی ماجرا بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.
در عمل، بسیاری از افراد پس از تسویه وام یا پایان قرارداد، به دلیل خطاهای ثبتی، تعهدات قراردادی، تعدد مرتهن‌ها، یا مقاومت بانک‌ها، با موانع جدی روبه‌رو می‌شوند.
در چنین شرایطی، تنها همراه مؤثر و حرفه‌ای، وکیل متخصص الزام به فک رهن است؛ کسی که نه‌تنها قانون را می‌داند، بلکه رویه‌ی دادگاه‌ها، آیین‌نامه‌های بانکی و شیوه‌ی اجرای احکام را هم از نزدیک تجربه کرده است.
💼 چرا در دعوای فک رهن باید از وکیل استفاده کرد؟
در ظاهر، دعوای الزام به فک رهن شاید ساده به نظر برسد؛ اما از نظر فنی، این دعوا ترکیبی از چند حوزه‌ی حقوقی است:
۱. حقوق مدنی (مبانی عقد رهن و تعهدات طرفین)
۲. حقوق ثبت (نحوه‌ی ثبت و فک سند در اداره ثبت اسناد)
۳. آیین دادرسی مدنی (صلاحیت محاکم و نحوه اجرای حکم)
۴. و در موارد خاص، حقوق بانکی و مالی.
بنابراین، شخص غیرمتخصص ممکن است حتی با مدارک کامل، در طرح دعوا یا اثبات حق خود دچار اشتباه شود.
به همین دلیل، حضور وکیل متخصص فک رهن نه فقط توصیه، بلکه در بسیاری از موارد یک ضرورت واقعی است.
🧠 تخصص وکیل الزام به فک رهن در تحلیل مدارک و قراردادها
یکی از مهم‌ترین وظایف وکیل در این دعاوی، تحلیل دقیق قرارداد رهن و قرارداد اصلی (بیع، مشارکت یا وام) است.
اغلب دعاوی زمانی شکست می‌خورند که خواهان نمی‌داند تعهد فک رهن دقیقاً بر عهده چه کسی بوده: فروشنده؟ بانک؟ یا هر دو؟
وکیل با بررسی دقیق مفاد قرارداد، بندهای ضمانت‌اجرا و مستندات ثبتی، تشخیص می‌دهد:
-
چه کسی باید طرف دعوا قرار گیرد؛
-
در چه دادگاهی باید اقامه دعوا شود؛
-
و کدام دلایل و مستندات وزن بیشتری دارند.
در مؤسسه حقوقی دی، تیم وکلای ملکی و بانکی قبل از طرح دعوا، تحلیل مستندات حقوقی و ثبتی را انجام می‌دهند تا هیچ ابهامی در تعیین تعهد وجود نداشته باشد.
📜 وکیل در تنظیم نمونه دادخواست الزام به فک رهن
یکی از مهارت‌های کلیدی وکیل فک رهن، تنظیم صحیح دادخواست است.
دادخواست باید هم از نظر شکل ظاهری (مطابق ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی) و هم از نظر مبنای حقوقی کاملاً دقیق باشد.
یک وکیل باتجربه می‌داند چگونه خواسته را به شکل زیر بنویسد تا تمام آثار حقوقی پوشش داده شود:
«الزام خوانده به فک رهن پلاک ثبتی شماره … و در صورت امتناع، صدور دستور اجرای فک رهن توسط اجرای احکام دادگستری و سپس الزام به تنظیم سند رسمی انتقال.»
این نحوه نگارش، نه‌تنها فک رهن را مطالبه می‌کند، بلکه مسیر اجرای حکم را هم در متن دعوا پیش‌بینی می‌نماید؛ موضوعی که بسیاری از افراد عادی از آن غافل‌اند.
⚙️ وکیل در مرحله اجرای حکم الزام به فک رهن
بخش مهمی از موفقیت در این دعاوی مربوط به مرحله اجرای حکم است.
ممکن است دادگاه حکم به فک رهن صادر کند، اما بانک یا مرتهن از اجرای آن امتناع نماید. در این مرحله، حضور وکیل حیاتی است.
وکیل مؤسسه حقوقی دی با استفاده از ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی، می‌تواند از قاضی اجرا بخواهد دستور فک رهن را رأساً صادر کند و به اداره ثبت بفرستد.
همچنین اگر در اجرای حکم تأخیر ایجاد شود، وکیل می‌تواند با استناد به مواد ۳۲۲ و ۳۲۸ قانون مدنی، خسارت تأخیر در فک رهن را مطالبه کند.
🏛 وکیل فک رهن علیه بانک
وقتی بانک پس از تسویه وام از فک رهن خودداری کند، دعوا باید به شکل خاصی مطرح شود.
وکیل الزام به فک رهن علیه بانک، به‌خوبی می‌داند که:
-
باید مفاصاحساب رسمی بانک ضمیمه شود؛
-
طرف دعوا، شخصیت حقوقی بانک (نه شعبه) است؛
-
و نشانی مرکز اصلی بانک باید در ستون خوانده درج گردد.
در مؤسسه حقوقی دی، وکلای بانکی با سابقه فعالیت در پرونده‌های بانک مسکن، ملی، صادرات و بانک شهر، مسیر اداری مکاتبات فک رهن را دقیق می‌شناسند و اغلب قبل از صدور حکم، با مذاکره حقوقی موضوع را حل می‌کنند.
🚗 وکیل فک رهن خودرو
در پرونده‌های خودروهای لیزینگی، فک رهن از طریق پلیس راهور و سامانه نقل‌وانتقال خودرو انجام می‌شود.
بسیاری از شرکت‌های لیزینگ به دلایل مالیاتی یا اداری، از صدور نامه فک رهن خودداری می‌کنند.
وکیل متخصص فک رهن خودرو، با ارائه دادخواست «الزام شرکت لیزینگ به فک رهن خودرو و اصلاح سند مالکیت در پلیس راهور» می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان، رفع بازداشت خودرو را بگیرد.
در رویه مؤسسه حقوقی دی، طی سال‌های اخیر چندین حکم قطعی در این زمینه علیه شرکت‌های لیزینگ بزرگ صادر شده است.
🏘 وکیل فک رهن ملک مشاع
در املاک مشاع، گاهی رهن فقط بر سهم یکی از شرکا برقرار شده است، اما فک آن بدون رضایت سایر شرکا ممکن نیست.
در این شرایط، وکیل الزام به فک رهن ملک مشاع باید هم از قواعد افراز و تقسیم آگاه باشد و هم از مقررات قانون ثبت و آیین‌نامه دفاتر اسناد رسمی.
وکلا با طرح دعوای توأمان «افراز و فک رهن» می‌توانند از بروز بن‌بست‌های اداری جلوگیری کنند.
💬 وکیل و راهکارهای سازشی پیش از دادگاه
برخلاف تصور عمومی، وظیفه وکیل فقط طرح دعوا نیست.
در بسیاری از پرونده‌ها، وکیل حرفه‌ای مؤسسه حقوقی دی ابتدا با ارسال اظهارنامه رسمی و مکاتبه با اداره ثبت یا بانک، موضوع را به‌صورت صلحی حل می‌کند.
در واقع، حدود ۳۰٪ از پرونده‌های فک رهن در مؤسسه دی، بدون نیاز به حکم دادگاه و از طریق مذاکره حقوقی با بانک‌ها به نتیجه رسیده‌اند.
📊 مزایای استفاده از وکیل فک رهن از مؤسسه حقوقی دی
-
بررسی تخصصی قراردادها و اسناد ثبتی پیش از دعوا
-
تنظیم دادخواست حرفه‌ای با استناد به آرای وحدت رویه
-
پیگیری کامل تا مرحله اجرای حکم
-
ارتباط مستقیم با ادارات ثبت و بانک‌ها برای تسریع فک رهن
-
دفاع مؤثر در برابر ایرادات شکلی (مثل مرور زمان، عدم صلاحیت محلی، یا نقص در خواسته)
-
مطالبه خسارات ناشی از تأخیر در فک رهن
🧾 حق‌الوکاله وکیل در دعاوی الزام به فک رهن
میزان حق‌الوکاله بسته به نوع پرونده (بانکی، مشارکت، خودرو یا ملک مشاع) متفاوت است.
در مؤسسه حقوقی دی، قرارداد حق‌الوکاله بر اساس تعرفه رسمی و با شفافیت کامل تنظیم می‌شود؛ علاوه بر آن، امکان پرداخت اقساطی حق‌الوکاله نیز برای موکلان فراهم است.
🧭 توصیه‌های طلایی از وکیل الزام به فک رهن
۱. هرگز پیش از تسویه کامل، اقدام به معامله‌ی ملک در رهن نکنید.
۲. اگر فروشنده متعهد به فک رهن است، این شرط را در مبایعه‌نامه به‌صورت صریح و با مهلت درج کنید.
۳. در صورتی که بانک یا مرتهن همکاری نکرد، ابتدا اظهارنامه بفرستید.
۴. برای ثبت فک رهن در اداره ثبت، از وکیل یا نماینده رسمی استفاده کنید تا اشتباه ثبتی رخ ندهد.
۵. اگر درگیر قرارداد مشارکت در ساخت هستید، از همان ابتدا با وکیل ملکی مشورت کنید تا تعهدات رهنی به درستی تنظیم شوند.
💬 تجربه‌های واقعی از پرونده‌های مؤسسه حقوقی دی
-
در پرونده‌ای علیه یکی از بانک‌های خصوصی تهران، وکلای مؤسسه توانستند در کمتر از سه ماه حکم قطعی فک رهن بگیرند، در حالی که پرونده مشابه موکل سابق بیش از دو سال بلاتکلیف مانده بود.
-
در پرونده دیگری مربوط به رهن خودرو، شرکت لیزینگ با دفاع ضعیف محکوم به فک رهن و پرداخت خسارت تأخیر شد.
-
در چند پرونده‌ی مشارکت در ساخت، با استفاده از نظریه مشورتی اداره حقوقی، وکلا توانستند فک رهن سهم مالک را بدون نیاز به حضور بانک انجام دهند.
🎯 جمع‌بندی نقش وکیل در فک رهن
در نهایت باید گفت:
«هر فک رهی، حاصل یک رأی نیست؛ حاصل تجربه، دانش و پیگیری دقیق وکیل است.»
وکیل الزام به فک رهن، نه فقط نماینده‌ی حقوقی، بلکه استراتژیست پرونده است.
تسلط بر قوانین، شناخت رویه محاکم، ارتباط با مراجع ثبتی و درک روانشناسی پرونده، چهار ستون موفقیت در این دعاوی است.
مؤسسه حقوقی دی با تیمی از وکلای متخصص در حوزه دعاوی بانکی و ملکی، آماده‌ی همراهی با موکلان در سراسر کشور است تا فک رهن املاک و خودروهایشان با اطمینان و سرعت انجام شود.
پرسش متداول «الزام به فک رهن»
پرسش: الزام به فک رهن یعنی چه و چه زمانی مطرح می‌شود؟
پاسخ: الزام به فک رهن یعنی درخواست مالک یا خریدار برای آزاد کردن ملک یا خودرو از حالت رهن، زمانی که دین یا تعهد مربوطه پرداخت شده ولی سند هنوز در رهن باقی مانده است. معمولاً پس از پرداخت کامل وام بانکی یا اقساط قرارداد، اگر مرتهن (مثلاً بانک) از فک رهن خودداری کند، مالک می‌تواند دادخواست الزام به فک رهن بدهد. این دعوا باعث می‌شود مرجع قضایی، متعهد را ملزم کند تا نسبت به فک رهن و آزادسازی سند اقدام کند. نکته مهم این است که اثبات پرداخت کامل دین، شرط اصلی طرح این دعواست.
پرسش: تفاوت فک رهن با ابطال سند رهنی چیست؟
پاسخ: فک رهن یعنی پایان یافتن وضعیت رهن و آزاد شدن ملک از قید آن، در حالی‌که ابطال سند رهنی یعنی بی‌اعتبار کردن کل سند به‌علت بطلان یا جعل. در فک رهن، اصل قرارداد صحیح بوده و فقط تعهد انجام‌شده است، اما در ابطال، از ابتدا اشکال وجود دارد. مثال: اگر وام را کامل پرداخت کرده‌اید ولی بانک هنوز رهن را آزاد نکرده، فک رهن لازم است؛ اما اگر قرارداد رهنی باطل بوده، باید ابطال سند را بخواهید. این دو دعوا نباید اشتباه گرفته شوند.
پرسش: چه زمانی می‌توان دادخواست الزام به فک رهن را مطرح کرد؟
پاسخ: زمانی‌که بدهی یا تعهد موضوع رهن پرداخت شده و سند یا ملک هنوز در رهن باقی مانده باشد. برای مثال، خریدار خانه‌ای را که در رهن بانک است می‌خرد و اقساط وام را تسویه می‌کند، اما بانک فک رهن نمی‌کند. در این حالت، مالک جدید می‌تواند دادخواست الزام به فک رهن بدهد. البته باید مستنداتی مانند رسید پرداخت‌ها و گواهی تسویه حساب بانکی ارائه شود. دادگاه فقط در صورت اثبات پرداخت کامل، حکم به فک رهن می‌دهد.
پرسش: مدارک لازم برای طرح دعوای الزام به فک رهن چیست؟
پاسخ: مدارک اصلی شامل: ۱) سند مالکیت یا مبایعه‌نامه، ۲) مدارک پرداخت بدهی یا اقساط، ۳) مکاتبات یا پاسخ بانک مبنی بر عدم فک رهن، ۴) گواهی تسویه حساب رسمی. در صورتی‌که رهن مربوط به وام بانکی باشد، نامه رسمی تسویه حساب از شعبه بانک ضروری است. اگر فک رهن مربوط به خودرو است، کارت و برگه تسویه از شرکت لیزینگ نیز باید ضمیمه شود. توصیه می‌شود پیش از طرح دعوا، نسخه‌ای از درخواست کتبی فک رهن به مرتهن ارائه شود.
پرسش: هزینه دادرسی الزام به فک رهن چقدر است؟
پاسخ: چون دعوای الزام به فک رهن مالی تلقی نمی‌شود، هزینه دادرسی آن در طبقه دعاوی غیرمالی محاسبه می‌شود. در سال ۱۴۰۴، مبلغ حدودی آن برابر با سه درصد هزینه دعاوی غیرمالی است که به‌صورت ثابت پرداخت می‌شود. اگر دعوا همزمان با الزام به تنظیم سند رسمی مطرح شود، ممکن است بخشی از دعوا مالی تلقی شود و هزینه دادرسی متفاوت گردد. بهتر است در هنگام تقدیم دادخواست، مبلغ دقیق از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استعلام شود.
پرسش: آیا الزام به فک رهن بدون پرداخت بدهی ممکن است؟
پاسخ: خیر. تا زمانی‌که اصل بدهی یا دین پرداخت نشده باشد، امکان فک رهن وجود ندارد. حتی اگر متعهد به‌طور شفاهی قول پرداخت داده باشد یا قرارداد خرید منعقد شده باشد، بدون اثبات تسویه کامل، دادگاه حکم فک رهن صادر نمی‌کند. تنها استثنا زمانی است که خود رهن از نظر قانونی باطل باشد، مثلاً اگر مال متعلق به غیر بوده یا عقد رهن صحیحاً واقع نشده باشد. در غیر این صورت، شرط قطعی فک رهن، پرداخت کامل دین است.
پرسش: اگر بانک از فک رهن خودداری کند چه باید کرد؟
پاسخ: ابتدا باید به‌صورت کتبی از بانک درخواست فک رهن کنید و رسید آن را نگه دارید. اگر بانک با وجود تسویه حساب از آزادسازی سند خودداری کرد، می‌توانید با ارائه گواهی تسویه حساب، دادخواست الزام به فک رهن علیه بانک مطرح کنید. در این دعوا، بانک طرف مرتهن است و دادگاه پس از احراز پرداخت کامل، او را ملزم به انجام فک رهن می‌کند. گاهی نیاز به استعلام از بانک مرکزی یا اداره ثبت نیز وجود دارد.
پرسش: آیا خریدار ملک در رهن می‌تواند الزام به فک رهن بخواهد؟
پاسخ: بله، به شرطی که مالکیت او بر ملک محرز باشد و دین مربوط به رهن را پرداخت کرده باشد. معمولاً در معاملات املاک در رهن، در مبایعه‌نامه قید می‌شود که خریدار موظف به پرداخت اقساط و فک رهن است. اگر او تعهدش را انجام دهد اما فروشنده یا بانک همکاری نکنند، می‌تواند علیه آنان دادخواست الزام به فک رهن بدهد. مدارک پرداخت اقساط و تسویه حساب بانکی در این مورد بسیار تعیین‌کننده است.
پرسش: آیا امکان طرح همزمان دعوای فک رهن و تنظیم سند رسمی وجود دارد؟
پاسخ: بله، در بسیاری از پرونده‌ها خریدار به‌صورت توأمان دادخواست «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» را مطرح می‌کند. زیرا بدون فک رهن، تنظیم سند رسمی به نام خریدار ممکن نیست. دادگاه ابتدا فک رهن را بررسی و در صورت اثبات، حکم به هر دو موضوع می‌دهد. این ترکیب دعوا در رویه قضایی پذیرفته شده و حتی نمونه‌های متعدد از آراء صادرشده وجود دارد.
پرسش: فک رهن چقدر زمان می‌برد؟
پاسخ: مدت‌زمان فک رهن بستگی به پیچیدگی پرونده دارد. اگر بدون نیاز به دادگاه و با همکاری بانک انجام شود، معمولاً در ۷ تا ۱۰ روز کاری انجام می‌شود. اما اگر دعوا در دادگاه مطرح شود، از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم قطعی ممکن است بین ۴ تا ۸ ماه طول بکشد. سپس اجرای حکم و آزادسازی سند در اداره ثبت نیز حدود ۱۵ تا ۳۰ روز زمان می‌برد. توصیه می‌شود از وکیل متخصص استفاده کنید تا زمان دادرسی کاهش یابد.
پرسش: آیا فک رهن خودرو با فک رهن ملک تفاوت دارد؟
پاسخ: بله، در خودرو، فک رهن معمولاً توسط شرکت لیزینگ یا بانک صادرکننده تسهیلات انجام می‌شود و در سامانه راهور ثبت می‌گردد. در املاک، فک رهن در اداره ثبت اسناد انجام می‌شود. مدارک و مراحل هرکدام متفاوت است، اما از نظر ماهیت حقوقی مشابه‌اند. در هر دو، شرط اصلی، تسویه کامل بدهی است. اشتباه رایج این است که افراد تصور می‌کنند صرف اتمام اقساط کافی است؛ در حالی‌که باید گواهی فک رهن رسمی صادر شود.
پرسش: آیا برای فک رهن نیاز به وکیل است؟
پاسخ: الزامی نیست، اما توصیه می‌شود. چون فرایند فک رهن گاهی شامل استعلام از بانک، ثبت، اداره ثبت اسناد و پیگیری قضایی است. وکیل با تجربه می‌تواند مدارک را کامل کرده، دادخواست دقیق تنظیم کند و از اطاله دادرسی جلوگیری نماید. در دعاوی علیه بانک یا فروشنده، حضور وکیل به‌ویژه در تنظیم خواسته‌های ترکیبی مثل «فک رهن و تنظیم سند رسمی» اهمیت دارد. در غیر این صورت ممکن است دادخواست ناقص یا رد شود.
پرسش: اگر ملک در رهن بانک باشد، آیا فروش آن ممکن است؟
پاسخ: بله، ولی مشروط. طبق ماده ۷۹۳ قانون مدنی، فروش مال مرهونه با اجازه مرتهن (بانک) ممکن است. یعنی باید از بانک رضایت کتبی بگیرید. در غیر این صورت معامله نسبت به مرتهن نافذ نیست. معمولاً در این حالت، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که اقساط باقی‌مانده را خریدار بپردازد و پس از تسویه، فک رهن انجام و سند منتقل شود. بدون رضایت بانک، تنظیم سند رسمی ممکن نیست.
پرسش: اجرای حکم الزام به فک رهن چگونه است؟
پاسخ: پس از صدور حکم قطعی، پرونده به واحد اجرای احکام ارجاع می‌شود. اگر محکوم‌علیه (مثلاً بانک یا فروشنده) فک رهن را انجام ندهد، دادورز می‌تواند به اداره ثبت مراجعه کرده و به‌صورت نیابتی اقدام کند. در مورد بانک‌ها، نامه رسمی به اداره ثبت جهت فک رهن صادر می‌شود. سپس سند مالکیت جدید بدون قید رهن تحویل مالک می‌گردد. اجرای حکم معمولاً بین ۱۵ تا ۴۵ روز زمان می‌برد.
پرسش: در صورت فوت مرتهن یا بدهکار، تکلیف فک رهن چیست؟
پاسخ: در صورت فوت مرتهن (طلبکار)، ورثه او قائم‌مقام می‌شوند و باید فک رهن را انجام دهند. اگر بدهکار فوت کند، وراث او باید بدهی را پرداخت کرده تا فک رهن صورت گیرد. بدون پرداخت دین، فک رهن ممکن نیست. در این موارد بهتر است از طریق دادگاه الزام ورثه به فک رهن درخواست شود. ارائه گواهی انحصار وراثت و مدارک پرداخت بدهی در این پرونده‌ها الزامی است.
پرسش: آیا فک رهن شامل پرداخت مالیات می‌شود؟
پاسخ: فک رهن به‌خودی‌خود مشمول مالیات نیست، چون نقل‌وانتقال مالکیت رخ نمی‌دهد. با این حال، اگر همزمان انتقال سند رسمی صورت گیرد، مالیات نقل‌وانتقال طبق قانون اخذ می‌شود. در فک رهن خودرو نیز عوارض شهرداری و هزینه‌های راهور باید پرداخت شود. برخی بانک‌ها هزینه‌های اداری فک رهن را نیز مطالبه می‌کنند که معمولاً در قرارداد اولیه درج شده است.
پرسش: آیا می‌توان الزام به فک رهن را با الزام به تحویل ملک ترکیب کرد؟
پاسخ: بله. در مواردی که فروشنده ملک را تحویل نداده و همزمان ملک در رهن است، خریدار می‌تواند هر دو خواسته را در یک دادخواست مطرح کند: «الزام به فک رهن و تحویل مبیع». دادگاه ابتدا بررسی می‌کند که آیا دین پرداخت شده است یا خیر، سپس در مورد تحویل ملک تصمیم می‌گیرد. این روش موجب صرفه‌جویی در زمان و جلوگیری از صدور احکام متناقض می‌شود.
پرسش: اگر سند در رهن چند بانک باشد چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، باید فک رهن از همه‌ی بانک‌ها انجام شود. معمولاً هر بانک به نسبت سهم خود در تسهیلات، رهن جزئی دارد. بنابراین، برای فک کامل، لازم است همه‌ی بدهی‌ها پرداخت و گواهی تسویه از هر بانک اخذ شود. اگر یکی از بانک‌ها همکاری نکند، می‌توان دادخواست الزام به فک رهن علیه همان بانک خاص مطرح کرد. در نهایت اداره ثبت پس از دریافت همه گواهی‌ها، سند را آزاد می‌کند.
پرسش: آیا الزام به فک رهن قابل سازش است؟
پاسخ: بله، طرفین می‌توانند قبل از صدور حکم، در شورا یا دادگاه سازش کنند. مثلاً بانک قبول کند در ازای پرداخت مبلغی یا انجام تعهد خاص، فک رهن کند. در این صورت سازش‌نامه در حکم رأی قطعی محسوب می‌شود. توصیه می‌شود هر توافق فک رهن حتماً در قالب سند رسمی ثبت شود تا از اختلافات بعدی جلوگیری گردد.
پرسش: اگر ملک مشاع در رهن باشد، آیا همه مالکان باید اقدام کنند؟
پاسخ: بله، فک رهن در ملک مشاع فقط با اقدام و رضایت همه شرکا ممکن است، مگر اینکه سهم یکی از شرکا جداگانه در رهن باشد. در این صورت فقط همان شریک می‌تواند برای سهم خود فک رهن بگیرد. دادگاه در این موارد به نسبت سهم هر شریک تصمیم می‌گیرد. برای جلوگیری از اطاله، بهتر است تمامی مالکین در یک دادخواست مشترک اقدام کنند.
پرسش: آیا امکان صدور دستور موقت برای فک رهن وجود دارد؟
پاسخ: در شرایط خاص بله، مثلاً اگر عدم فک رهن باعث ضرر فوری و جبران‌ناپذیر شود. در این حالت، خواهان می‌تواند ضمن دادخواست اصلی، تقاضای دستور موقت برای جلوگیری از اقدامات زیان‌بار (مثل مزایده ملک) کند. دادگاه در صورت احراز فوریت، دستور موقت صادر می‌کند. البته این دستور موقت به‌معنای فک رهن قطعی نیست و فقط تا زمان تصمیم نهایی ادامه دارد.
پرسش: تفاوت فک رهن قانونی با فک رهن قراردادی چیست؟
پاسخ: فک رهن قراردادی زمانی است که طرفین طبق توافق خود، بدون نیاز به دادگاه، فک رهن می‌کنند. اما فک رهن قانونی زمانی است که یکی از طرفین از انجام تعهد امتناع کند و دادگاه با صدور حکم، او را ملزم به فک رهن نماید. در حالت قانونی، رأی دادگاه جایگزین رضایت متخلف می‌شود و از طریق اداره ثبت اجرا می‌گردد. فک رهن قانونی ضمانت اجرای قوی‌تری دارد.
پرسش: آیا فک رهن شامل منافع ملک هم می‌شود؟
پاسخ: بله، وقتی ملک از رهن آزاد می‌شود، منافع آن نیز به مالک برمی‌گردد. اگر در مدت رهن، بانک یا طلبکار از منافع استفاده کرده باشد، باید آن را حساب کند. البته اگر رهن فقط تضمین بوده و استفاده‌ای نشده باشد، منافع تعلق نمی‌گیرد. در دعوای الزام به فک رهن، معمولاً فقط خود فک رهن مطرح می‌شود، اما در موارد خاص می‌توان خسارت منافع را نیز مطالبه کرد.
پرسش: اگر ملک در رهن و توقیف همزمان باشد چه می‌شود؟
پاسخ: در این حالت، ابتدا باید تکلیف توقیف مشخص شود. فک رهن در حالی‌که ملک در توقیف قضایی است، ممکن نیست مگر با اجازه مرجع توقیف‌کننده. بنابراین ابتدا باید رفع توقیف انجام و سپس فک رهن صورت گیرد. اگر توقیف مربوط به طلب دیگری است، با پرداخت یا تأمین آن رفع توقیف می‌شود. این موضوع از پیچیده‌ترین حالت‌هاست و نیاز به پیگیری وکیل متخصص دارد.
پرسش: آیا می‌توان خسارت تأخیر فک رهن را مطالبه کرد؟
پاسخ: بله، اگر ثابت شود که تأخیر در فک رهن ناشی از تقصیر مرتهن (مثلاً بانک یا فروشنده) بوده، خواهان می‌تواند خسارت ناشی از عدم انجام تعهد را مطالبه کند. این خسارت شامل هزینه‌های اضافی، ضرر از توقف معامله یا اجاره نرفتن ملک است. برای موفقیت، باید میزان ضرر و رابطه مستقیم آن با تأخیر اثبات شود. بهتر است در قرارداد اولیه شرط جریمه تأخیر پیش‌بینی شود.
پرسش: فک رهن در دفترخانه انجام می‌شود یا اداره ثبت؟
پاسخ: در املاک، فک رهن معمولاً از طریق اداره ثبت انجام می‌شود ولی گواهی آن در دفترخانه ثبت می‌گردد. در خودرو، فک رهن مستقیماً در سامانه راهور یا دفترخانه انجام می‌شود. بانک‌ها پس از تسویه، نامه رسمی فک رهن را به اداره ثبت یا دفترخانه ارسال می‌کنند. اگر فک رهن به حکم دادگاه باشد، واحد اجرای احکام این فرایند را هماهنگ می‌کند.
پرسش: آیا امکان اعتراض به حکم الزام به فک رهن وجود دارد؟
پاسخ: بله، مانند سایر احکام، محکوم‌علیه می‌تواند ظرف ۲۰ روز از ابلاغ رأی، تجدیدنظرخواهی کند. مرجع رسیدگی، دادگاه تجدیدنظر استان است. اما اگر حکم قطعی شود، اعتراض فقط در موارد استثنایی مثل اعاده دادرسی پذیرفته می‌شود. تجدیدنظرخواهی مانع اجرای حکم نیست مگر با دستور توقف از دادگاه بالاتر.
پرسش: اگر سند رهنی مفقود شود، چگونه فک رهن انجام می‌شود؟
پاسخ: در صورت مفقودی سند رهنی، باید از بانک یا دفترخانه درخواست صدور المثنی شود. پس از تأیید تسویه حساب و احراز هویت مالک، فک رهن در اداره ثبت انجام می‌شود. مفقودی سند مانع فک رهن نیست اما زمان‌بر است. در موارد قضایی، دادگاه می‌تواند دستور فک رهن بدون ارائه اصل سند را صادر کند. حفظ مدارک تسویه حساب اهمیت زیادی دارد.
پرسش: آیا الزام به فک رهن شامل بیمه وام هم می‌شود؟
پاسخ: فک رهن ارتباط مستقیمی با بیمه ندارد، اما اگر ملک در رهن وام بانکی بوده، پایان بیمه نیز باید هماهنگ شود. در برخی بانک‌ها، فک رهن منوط به تسویه بیمه عمر یا بیمه وام است. بنابراین قبل از مراجعه برای فک رهن، مطمئن شوید همه تعهدات فرعی از جمله بیمه نیز تسویه شده باشد تا درخواست رد نشود.
پرسش: فک رهن در معاملات پیش‌فروش چگونه است؟
پاسخ: در پیش‌فروش ساختمان، اگر سازنده برای اخذ وام، ملک را در رهن قرار داده باشد، پس از تکمیل پروژه و پرداخت بدهی باید فک رهن کند تا امکان انتقال واحدها فراهم شود. خریداران می‌توانند در صورت تأخیر، دادخواست الزام به فک رهن علیه سازنده و بانک مطرح کنند. توصیه می‌شود در قرارداد پیش‌فروش شرط فک رهن قبل از تحویل واحد درج شود.
پرسش: آیا امکان فک رهن بخشی از ملک وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر بدهی متناسب با بخشی از ملک پرداخت شده باشد و مرتهن موافقت کند، می‌توان بخشی از ملک را آزاد کرد. این مورد به‌ویژه در پروژه‌های مشارکتی یا وام‌های چندمرحله‌ای رایج است. اداره ثبت بر اساس نامه بانک، فک رهن جزئی را در سند قید می‌کند. برای این کار، لازم است سهم پرداختی دقیق مشخص و تأیید بانک دریافت شود.
پرسش: مهم‌ترین اشتباهات در دعوای الزام به فک رهن چیست؟
پاسخ: متداول‌ترین خطاها عبارتند از: ۱) نداشتن مدرک تسویه حساب، ۲) طرح دعوا علیه شخص اشتباه (مثلاً فروشنده به‌جای بانک)، ۳) عدم درج خواسته‌های مرتبط مثل تنظیم سند رسمی، ۴) نداشتن وکالت‌نامه کافی، و ۵) بی‌توجهی به شرایط ملک مشاع. برای جلوگیری از این اشتباهات، پیش از ثبت دادخواست با وکیل متخصص مشورت کنید.
پرسش متداول رأی وحدت رویه الزام به فک رهن
پرسش: رأی وحدت رویه الزام به فک رهن چیست؟
پاسخ: رأی وحدت رویه الزام به فک رهن، تصمیمی است که هیأت عمومی دیوان عالی کشور برای رفع اختلاف میان شعب مختلف درباره نحوه رسیدگی به دعاوی فک رهن صادر می‌کند. این رأی برای همه دادگاه‌ها لازم‌الاتباع است. هدف آن ایجاد هماهنگی در احکام مربوط به الزام فروشنده یا بانک به فک رهن پس از پرداخت دین است. به بیان ساده، رأی وحدت رویه در حکم قانون محسوب می‌شود و راهنمای قطعی برای قضات در موضوع فک رهن است.
پرسش: اهمیت رأی وحدت رویه در دعاوی فک رهن چیست؟
پاسخ: اهمیت رأی وحدت رویه در این است که از صدور آرای متناقض جلوگیری می‌کند. پیش از صدور رأی، برخی دادگاه‌ها فک رهن را دعوای مالی و برخی غیرمالی می‌دانستند یا در تشخیص مرجع صالح اختلاف داشتند. با رأی وحدت رویه، تکلیف نحوه رسیدگی، صلاحیت و نوع دعوا مشخص می‌شود. این امر باعث سرعت بیشتر، کاهش هزینه‌ها و اطمینان بیشتر برای اصحاب دعوا می‌گردد.
پرسش: آخرین رأی وحدت رویه درباره الزام به فک رهن در چه تاریخی صادر شده است؟
پاسخ: آخرین رأی وحدت رویه مرتبط با الزام به فک رهن در سال ۱۳۹۹ صادر شد و موضوع آن درباره صلاحیت محلی در دعاوی الزام به فک رهن املاک بود. طبق این رأی، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای فک رهن، دادگاه محل وقوع ملک است، نه محل اقامت خوانده. این رأی اختلاف میان دادگاه‌های تهران و سایر استان‌ها را برطرف کرد و اکنون مبنای رویه قضایی واحد قرار گرفته است.
پرسش: رأی وحدت رویه الزام به فک رهن چه تأثیری بر دادگاه‌ها دارد؟
پاسخ: طبق ماده ۴۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری، آرای وحدت رویه برای کلیه محاکم و مراجع قضایی لازم‌الاتباع است. بنابراین دادگاه‌ها موظف‌اند در پرونده‌های مشابه فک رهن، مطابق رأی وحدت رویه تصمیم بگیرند. اگر قاضی برخلاف آن رأی دهد، رأی صادره در تجدیدنظر نقض می‌شود. این الزام باعث وحدت نظر و پیش‌بینی‌پذیری در نتایج دعاوی می‌شود.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه می‌تواند باعث تغییر در نحوه محاسبه هزینه دادرسی فک رهن شود؟
پاسخ: بله، یکی از نتایج رأی وحدت رویه این بود که دعاوی الزام به فک رهن در اکثر موارد غیرمالی محسوب می‌شود. پیش از آن، برخی دادگاه‌ها هزینه را بر مبنای ارزش ملک محاسبه می‌کردند. اکنون، با استناد به رأی وحدت رویه، هزینه دادرسی به‌صورت ثابت و غیرمالی پرداخت می‌شود. این تغییر در هزینه برای اصحاب دعوا اهمیت عملی دارد.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن می‌تواند شامل خودرو هم باشد؟
پاسخ: بله، هرچند بیشتر آرای وحدت رویه درباره املاک است، اما مبانی آن در خصوص خودرو نیز قابل اعمال است. چون ماهیت رهن در قانون مدنی یکی است. بنابراین، اگر در دعوای فک رهن خودرو نیز اختلاف رویه ایجاد شود، قضات از رأی وحدت رویه املاک برای تفسیر مشابه استفاده می‌کنند. اصول الزام به انجام تعهد و آزادسازی مال مرهونه در هر دو مورد یکسان است.
پرسش: در چه شرایطی رأی وحدت رویه الزام به فک رهن صادر می‌شود؟
پاسخ: زمانی که دو یا چند شعبه دیوان عالی کشور یا دادگاه‌های تجدیدنظر در مورد موضوعی مانند فک رهن آرای متضاد صادر کنند، دادستان کل کشور یا یکی از قضات می‌تواند درخواست صدور رأی وحدت رویه دهد. پس از بررسی در هیأت عمومی دیوان عالی کشور، رأیی صادر می‌شود که برای همه مراجع لازم‌الاتباع است. این روند معمولاً چند ماه طول می‌کشد.
پرسش: رأی وحدت رویه الزام به فک رهن چه موضوعاتی را پوشش داده است؟
پاسخ: موضوعات اصلی آرای وحدت رویه فک رهن شامل موارد زیر است: ۱) تشخیص صلاحیت محلی، ۲) مالی یا غیرمالی بودن دعوا، ۳) نحوه اجرای حکم فک رهن در اداره ثبت، و ۴) ارتباط فک رهن با انتقال رسمی ملک. هر یک از این موضوعات در دوره‌های مختلف مورد اختلاف بوده و با رأی وحدت رویه رفع شده است.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه قابل اعتراض است؟
پاسخ: خیر، رأی وحدت رویه قابل اعتراض یا تجدیدنظر نیست. طبق قانون، این رأی در حکم قانون است و همه محاکم موظف به تبعیت‌اند. تنها در صورتی که بعداً قانون جدیدی در تضاد با آن تصویب شود یا رأی وحدت رویه جدیدی صادر گردد، اعتبار آن از بین می‌رود. تا آن زمان، لازم‌الاجرا و قطعی محسوب می‌شود.
پرسش: چگونه می‌توان متن کامل رأی وحدت رویه الزام به فک رهن را مطالعه کرد؟
پاسخ: متن کامل آرای وحدت رویه در وب‌سایت رسمی دیوان عالی کشور منتشر می‌شود. همچنین می‌توان نسخه چاپی آن را در مجموعه «آرای وحدت رویه قضایی» قوه قضاییه مطالعه کرد. در سامانه «قوانین و مقررات ایران» نیز با جست‌وجوی کلیدواژه «فک رهن»، متن رسمی و مستند رأی در دسترس است. همیشه بهتر است از منابع رسمی استفاده شود.
پرسش: تفاوت رأی وحدت رویه الزام به فک رهن با نظریه مشورتی چیست؟
پاسخ: رأی وحدت رویه الزام‌آور است و همه دادگاه‌ها باید از آن تبعیت کنند؛ اما نظریه مشورتی فقط نظر اداره حقوقی قوه قضاییه است و الزام قانونی ندارد. اگر قاضی خلاف نظریه مشورتی عمل کند، تخلفی نکرده؛ اما مخالفت با رأی وحدت رویه موجب نقض رأی در تجدیدنظر می‌شود. بنابراین اثر رأی وحدت رویه بسیار قوی‌تر است.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن شامل قراردادهای مشارکت بانکی نیز می‌شود؟
پاسخ: بله، در مواردی که ملک یا پروژه در رهن بانک قرار دارد و اختلاف درباره فک آن پیش می‌آید، رأی وحدت رویه قابل استناد است. زیرا فک رهن در قراردادهای مشارکت مدنی یا ساخت نیز مشمول قواعد عمومی رهن است. دادگاه‌ها در این پرونده‌ها معمولاً رأی وحدت رویه را مبنای تصمیم قرار می‌دهند تا تعهد بانک یا شریک مشخص شود.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه می‌تواند سبب اصلاح رویه ثبت اسناد در فک رهن شود؟
پاسخ: بله، در پی صدور رأی وحدت رویه، بخشنامه‌هایی از سوی سازمان ثبت اسناد صادر می‌شود تا واحدهای ثبت نحوه اجرای احکام فک رهن را یکسان کنند. این هماهنگی باعث کاهش تعارض میان ادارات ثبت و دادگاه‌ها شده است. مثلاً اکنون در همه شهرها، اجرای حکم فک رهن فقط با نامه رسمی از اجرای احکام انجام می‌شود.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن درباره املاک مشاع نیز اعمال می‌شود؟
پاسخ: بله، رأی وحدت رویه مبنای عام دارد و شامل املاک مشاع هم می‌شود. دادگاه‌ها با استناد به آن، در دعاوی مربوط به فک رهن سهم مشاعی نیز تصمیم می‌گیرند. مثلاً اگر یکی از شرکا اقساط را پرداخت کند، دادگاه می‌تواند بر اساس رأی وحدت رویه، همان سهم را از رهن آزاد کند. این امر وحدت رویه را در املاک مشاع تضمین می‌کند.
پرسش: نقش دیوان عالی کشور در صدور رأی وحدت رویه الزام به فک رهن چیست؟
پاسخ: دیوان عالی کشور به‌عنوان عالی‌ترین مرجع قضایی کشور وظیفه دارد اختلاف میان دادگاه‌ها را از طریق صدور رأی وحدت رویه برطرف کند. هیأت عمومی دیوان با حضور قضات شعب حقوقی تشکیل می‌شود، استدلال‌ها را بررسی می‌کند و رأی نهایی را صادر می‌نماید. این رأی پس از انتشار در روزنامه رسمی برای همه لازم‌الاجراست.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن باعث تسریع در دادرسی می‌شود؟
پاسخ: بله، یکی از مزایای اصلی این رأی، کاهش اختلاف تفسیری و تسریع روند رسیدگی است. وقتی همه دادگاه‌ها از یک مبنا پیروی کنند، نیاز به استعلام و تجدیدنظر کمتر می‌شود. در نتیجه، پرونده‌ها سریع‌تر به نتیجه می‌رسند و احتمال نقض رأی کاهش می‌یابد. این موضوع به‌ویژه در دعاوی فک رهن علیه بانک‌ها اهمیت دارد.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن در مورد رهن اسناد تجاری هم کاربرد دارد؟
پاسخ: اصول کلی رأی وحدت رویه در مورد املاک، در رهن اسناد تجاری مانند چک یا سفته نیز قابل استناد است. زیرا ماهیت رهن در قانون یکی است. البته جزئیات اجرایی متفاوت است، اما مبنای حقوقی الزام به انجام تعهد و آزادسازی مال مرهونه مشابه است. برخی قضات برای هماهنگی، از همان اصول رأی وحدت رویه استفاده می‌کنند.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن می‌تواند مبنای تنظیم لایحه دفاعیه باشد؟
پاسخ: بله، وکلا معمولاً در لوایح دفاعیه خود به آرای وحدت رویه استناد می‌کنند تا استحکام استدلالشان بیشتر شود. قاضی نیز در صورت مشاهده استناد دقیق به رأی وحدت رویه، معمولاً مطابق آن رأی می‌دهد. درج شماره و تاریخ رأی در لایحه باعث افزایش اعتبار حقوقی دفاعیه می‌شود و احتمال موفقیت را بالا می‌برد.
پرسش: در صورت تعارض رأی وحدت رویه با قانون جدید، کدام معتبر است؟
پاسخ: در چنین حالتی، قانون جدید بر رأی وحدت رویه مقدم است. چون رأی وحدت رویه فقط تا زمانی اعتبار دارد که قانون جدیدی در تعارض با آن تصویب نشده باشد. اگر قانون اصلاح شود، رأی وحدت رویه عملاً نسخ ضمنی می‌شود. بنابراین وکلا باید همواره آخرین تغییرات قانونی را بررسی کنند.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن شامل وام‌های ارزی نیز می‌شود؟
پاسخ: بله، چون رأی وحدت رویه ناظر بر ماهیت حقوقی فک رهن است نه نوع ارز. در دعاوی مربوط به وام‌های ارزی نیز ملاک، پرداخت دین و انجام تعهد است. بنابراین، اگر دین به‌صورت ارزی پرداخت شود و مرتهن از فک رهن خودداری کند، می‌توان به رأی وحدت رویه برای الزام او استناد کرد.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن اثر بازدارنده برای بانک‌ها دارد؟
پاسخ: تا حدی بله. بانک‌ها با آگاهی از الزام قانونی ناشی از رأی وحدت رویه، معمولاً کمتر از فک رهن خودداری می‌کنند. چون می‌دانند دادگاه با استناد به آن رأی، به‌سرعت حکم به الزام آن‌ها صادر می‌کند. این اثر بازدارنده باعث رعایت بهتر حقوق مشتریان و کاهش شکایت‌ها شده است.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن بر صلاحیت شورای حل اختلاف تأثیر دارد؟
پاسخ: بله، طبق رأی وحدت رویه، دعاوی الزام به فک رهن به‌دلیل ماهیت غیرمالی‌شان معمولاً در صلاحیت شورای حل اختلاف نیستند، مگر اینکه خواسته جنبه مالی خاصی داشته باشد. بنابراین بیشتر این دعاوی مستقیماً در دادگاه حقوقی مطرح می‌شوند. این امر از سردرگمی و ارجاع اشتباه پرونده‌ها جلوگیری کرده است.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن با رأی وحدت تنظیم سند رسمی ارتباط دارد؟
پاسخ: بله، چون در بسیاری از پرونده‌ها دو خواسته همزمان مطرح می‌شود: «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی». رأی وحدت رویه فک رهن معمولاً مبنای تفسیر رأی وحدت تنظیم سند نیز قرار می‌گیرد. به این ترتیب، دادگاه‌ها ابتدا تکلیف رهن را مشخص کرده و سپس سند رسمی را صادر می‌کنند.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن در اجرای احکام هم لازم‌الاتباع است؟
پاسخ: بله، نه‌تنها در مرحله صدور حکم بلکه در مرحله اجرا نیز لازم‌الاتباع است. واحد اجرای احکام نمی‌تواند برخلاف رأی وحدت رویه اقدام کند. مثلاً اگر رأی وحدت رویه تصریح کند که اجرای فک رهن باید توسط ثبت انجام شود، اجرای احکام موظف است همان مسیر را طی کند. این هماهنگی سرعت اجرا را افزایش می‌دهد.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن در دیوان عدالت اداری هم اثر دارد؟
پاسخ: بله، هرچند دیوان عدالت اداری از لحاظ سازمانی مستقل است، اما در دعاوی مشابه (مثل شکایت از بانک‌ها یا ادارات ثبت) از آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور به‌عنوان منبع تفسیر استفاده می‌کند. بنابراین اثر ارشادی قوی دارد و باعث هماهنگی رویه بین دو مرجع قضایی می‌شود.
پرسش: اگر رأی دادگاه برخلاف رأی وحدت رویه صادر شود، چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، می‌توان در مرحله تجدیدنظر یا فرجام‌خواهی به استناد رأی وحدت رویه، نقض رأی را درخواست کرد. دیوان عالی کشور در بررسی پرونده‌ها، رأی مخالف با وحدت رویه را نقض و برای صدور رأی منطبق با آن بازمی‌گرداند. این مکانیزم باعث تثبیت اجرای دقیق آرای وحدت رویه در سراسر کشور است.
پرسش: آیا وکلا باید شماره رأی وحدت رویه را در دادخواست ذکر کنند؟
پاسخ: بله، توصیه می‌شود در دادخواست یا لایحه، شماره و تاریخ رأی وحدت رویه مرتبط قید شود. این کار باعث می‌شود قاضی سریع‌تر به استناد قانونی پرونده پی ببرد و احتمال پذیرش خواسته افزایش یابد. ذکر دقیق شماره رأی نشانه تسلط وکیل بر رویه قضایی است و در اعتبار دفاعیات اثر مثبت دارد.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه الزام به فک رهن به نفع خریداران است یا بانک‌ها؟
پاسخ: در بیشتر موارد، این رأی به نفع خریداران و بدهکاران است؛ چون مانع از خودداری غیرقانونی بانک‌ها از فک رهن می‌شود. با این حال، در برخی جنبه‌ها مثل صلاحیت محلی، رأی ممکن است به نفع بانک باشد. هدف اصلی رأی وحدت رویه ایجاد تعادل میان حقوق طرفین و جلوگیری از سوءاستفاده است.
پرسش: چگونه می‌توان از رأی وحدت رویه در دادخواست الزام به فک رهن استفاده کرد؟
پاسخ: هنگام تنظیم دادخواست، می‌توان در قسمت «دلایل و مستندات»، شماره و تاریخ رأی وحدت رویه را ذکر کرد. همچنین در شرح خواسته باید استدلال شود که طبق رأی وحدت رویه، فک رهن الزامی است. قاضی در صورت تطبیق شرایط، حکم را مطابق همان رأی صادر می‌کند. این استناد، قدرت دادخواست را افزایش می‌دهد.
پرسش متداول نمونه دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی
پرسش: دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی دقیقاً چیست؟
پاسخ: این دادخواست ترکیبی از دو خواسته حقوقی است؛ اول، درخواست آزادسازی ملک از رهن (فک رهن) و دوم، انتقال رسمی سند به نام خریدار. معمولاً زمانی مطرح می‌شود که فروشنده یا بانک، پس از تسویه بدهی یا انجام تعهد، از انتقال سند رسمی خودداری می‌کنند. در این حالت، خریدار می‌تواند با ارائه مدارک پرداخت و مبایعه‌نامه، از دادگاه بخواهد حکم به الزام خوانده به فک رهن و سپس تنظیم سند رسمی صادر کند.
پرسش: چه کسانی حق طرح دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی دارند؟
پاسخ: معمولاً خریداران املاک در رهن، و یا کسانی که اقساط وام را به‌جای فروشنده پرداخت کرده‌اند. همچنین ورثه‌ی خریدار یا ذی‌نفع معامله نیز می‌توانند طرح دعوا کنند. شرط اصلی، اثبات پرداخت کامل بدهی و مالکیت قانونی نسبت به ملک است. اگر مبایعه‌نامه رسمی یا عادی معتبر وجود داشته باشد، دعوا پذیرفته می‌شود.
پرسش: تفاوت این دادخواست با دعوای صرفاً «الزام به تنظیم سند رسمی» چیست؟
پاسخ: در دعوای تنظیم سند رسمی، فرض بر این است که ملک فاقد مانع قانونی است. اما در دعوای «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی»، ابتدا باید مانع رهن رفع شود تا سند قابل انتقال باشد. بنابراین دو مرحله دارد: مرحله‌ی فک رهن (آزادسازی ملک) و مرحله‌ی انتقال رسمی. اگر فک رهن انجام نشود، انتقال سند ممکن نیست.
پرسش: مدارک لازم برای تقدیم این دادخواست چیست؟
پاسخ: ۱) مبایعه‌نامه یا قرارداد فروش، ۲) گواهی تسویه حساب با بانک، ۳) استعلام ثبت یا تصویر سند در رهن، ۴) رسید پرداخت‌ها، ۵) گواهی عدم همکاری خوانده. در صورت وجود وکالت‌نامه از فروشنده، باید ضمیمه شود. مدارک کامل و مستند احتمال موفقیت را بالا می‌برد. نقص مدارک ممکن است باعث رد دادخواست شود.
پرسش: این دادخواست در چه دادگاهی مطرح می‌شود؟
پاسخ: طبق رأی وحدت رویه، مرجع صالح دادگاه محل وقوع ملک است. حتی اگر خوانده در شهر دیگری اقامت داشته باشد، دادگاه محل ملک صلاحیت دارد. برای خودرو نیز معمولاً دادگاه محل سکونت خوانده یا محل عقد قرارداد صالح است. اگر دعوا علیه بانک باشد، باید به دادگاه عمومی حقوقی محل ملک یا شعبه‌ی قرارداد مراجعه کرد.
پرسش: هزینه دادرسی دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چقدر است؟
پاسخ: بخش فک رهن غیرمالی و بخش تنظیم سند رسمی معمولاً مالی تلقی می‌شود. بنابراین هزینه دادرسی به‌صورت ترکیبی محاسبه می‌گردد. برای مثال، در سال ۱۴۰۴، هزینه بخش غیرمالی حدود ۶۰۰ هزار تومان و برای بخش مالی بسته به ارزش معامله، درصدی از آن محاسبه می‌شود. دفتر خدمات قضایی مبلغ دقیق را هنگام ثبت مشخص می‌کند.
پرسش: آیا می‌توان هر دو خواسته را در یک دادخواست مطرح کرد؟
پاسخ: بله، این یکی از رایج‌ترین روش‌هاست. چون فک رهن مقدمه‌ی انتقال سند است، دو خواسته در ارتباط کامل با هم هستند. طبق ماده ۶۵ آیین دادرسی مدنی، می‌توان چند خواسته مرتبط را در یک دادخواست طرح کرد تا دادگاه به‌صورت یکجا رسیدگی کند. این کار باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.
پرسش: آیا لازم است ابتدا از بانک تقاضای فک رهن کنیم؟
پاسخ: بله، بهتر است قبل از طرح دعوا، درخواست کتبی فک رهن از بانک یا فروشنده گرفته شود تا اثبات شود که طرف مقابل از انجام تعهد خودداری کرده است. این مکاتبه، یکی از ادله مهم در دادگاه است. در غیر این صورت، ممکن است قاضی دعوا را نارس بدانَد و خواهان را به اقدام اداری مقدماتی ارجاع دهد.
پرسش: چه اشتباهاتی باعث رد این دادخواست می‌شود؟
پاسخ: ۱) طرح دعوا علیه شخص اشتباه (مثلاً فروشنده به‌جای بانک)، ۲) نداشتن مدرک تسویه حساب، ۳) عدم اثبات مالکیت خریدار، ۴) وجود شرط خاص در قرارداد، و ۵) ناقص بودن خواسته‌ها. مثلاً اگر فقط الزام به تنظیم سند مطرح شود بدون فک رهن، دادخواست ناقص محسوب می‌شود. تنظیم دقیق دادخواست اهمیت زیادی دارد.
پرسش: در متن دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چه عباراتی باید ذکر شود؟
پاسخ: متن باید شامل بخش‌های زیر باشد:
۱) مشخصات خواهان و خوانده،
۲) موضوع خواسته (الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی)،
۳) دلایل (پرداخت دین، تسویه حساب، مبایعه‌نامه)،
۴) مستندات قانونی (مواد ۲۱۹، ۲۲۰ و ۷۷۴ قانون مدنی)،
۵) درخواست صدور حکم به نفع خواهان.
استفاده از عبارت‌های دقیق و حقوقی در متن اهمیت دارد.
پرسش: نمونه متن کوتاه دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چگونه است؟
پاسخ:
«اینجانب خریدار ملک واقع در… به استناد مبایعه‌نامه مورخ… و پرداخت کامل بدهی بانکی، تقاضای صدور حکم به الزام خوانده به فک رهن از پلاک ثبتی مذکور و انتقال رسمی سند به نام اینجانب را دارم. مستند به مواد ۱۰، ۲۱۹ و ۲۲۰ قانون مدنی و اصل لزوم وفای به عهد.»
این نمونه پایه‌ای است و باید بر اساس وضعیت پرونده و اسناد تکمیل شود.
پرسش: آیا در این دعوا می‌توان خسارت تأخیر را هم مطالبه کرد؟
پاسخ: بله، اگر ثابت شود تأخیر در فک رهن یا تنظیم سند ناشی از تقصیر خوانده بوده، خواهان می‌تواند خسارت ناشی از تأخیر را مطالبه کند. این خسارت ممکن است شامل افزایش قیمت ملک یا ضرر از عدم استفاده از ملک باشد. باید در دادخواست به‌صورت خواسته فرعی ذکر شود و میزان آن مستند باشد.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی قابل تجدیدنظر است؟
پاسخ: بله، رأی صادره از دادگاه بدوی ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان است. طرف محکوم‌علیه می‌تواند نسبت به بخش یا کل حکم اعتراض کند. اگر حکم قطعی شود، اجرای آن الزامی است و اداره ثبت یا دفترخانه باید مطابق حکم اقدام کند.
پرسش: اجرای حکم الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چگونه است؟
پاسخ: پس از قطعیت رأی، واحد اجرای احکام از طریق اداره ثبت اقدام می‌کند. ابتدا نامه‌ای به بانک برای فک رهن صادر می‌شود، سپس سند بدون قید رهن آماده انتقال می‌گردد. در مرحله دوم، دفترخانه اسناد رسمی، سند را به نام خریدار تنظیم می‌کند. اگر خوانده همکاری نکند، نماینده اجرای احکام به‌جای او امضا می‌نماید.
پرسش: آیا فروشنده می‌تواند از اجرای حکم فک رهن خودداری کند؟
پاسخ: خیر، چون پس از صدور حکم قطعی، فک رهن یک الزام قانونی است. اگر فروشنده امتناع کند، اجرای احکام می‌تواند از طریق نیابت به اداره ثبت دستور دهد. همچنین ممکن است طبق ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی، اموال او توقیف شود تا هزینه‌های اجرایی جبران گردد.
پرسش: آیا در این نوع دادخواست حضور وکیل الزامی است؟
پاسخ: الزامی نیست ولی بسیار مفید است. وکیل متخصص می‌تواند متن دادخواست را دقیق بنویسد و از رد شکلی یا ماهوی جلوگیری کند. همچنین می‌داند کدام مدارک را باید ضمیمه کند تا ادله کافی باشد. در دعاوی ترکیبی مثل فک رهن و تنظیم سند رسمی، پیچیدگی حقوقی زیاد است و حضور وکیل شانس موفقیت را بالا می‌برد.
پرسش: چه نکاتی در تنظیم دادخواست علیه بانک باید رعایت شود؟
پاسخ: باید حتماً بانک را به‌عنوان خوانده رسمی معرفی کنید و آدرس دقیق شعبه و مرکز حقوقی آن را بنویسید. همچنین گواهی تسویه حساب رسمی از همان شعبه ضمیمه شود. در صورت وجود قرارداد وام، شماره آن باید در متن دادخواست ذکر گردد. کوچک‌ترین اشتباه در مشخصات بانک می‌تواند موجب اطاله دادرسی شود.
پرسش: اگر ملک در رهن چند بانک باشد، دادخواست چگونه تنظیم می‌شود؟
پاسخ: در این حالت باید همه‌ی بانک‌ها به‌عنوان خوانده در دادخواست ذکر شوند. دادگاه فقط می‌تواند نسبت به بانک‌هایی که طرف دعوا هستند حکم صادر کند. پس از فک رهن توسط همه‌ی آن‌ها، انتقال سند رسمی انجام می‌شود. بهتر است در دادخواست، سهم هر بانک از وام نیز قید شود تا روند اجرا شفاف باشد.
پرسش: آیا می‌توان فک رهن را به‌صورت جزئی خواست؟
پاسخ: بله، در صورت پرداخت بخشی از بدهی و با رضایت بانک، می‌توان دادخواست «الزام به فک رهن جزئی» تنظیم کرد. دادگاه در این حالت فقط همان بخش را از رهن آزاد می‌کند. اما برای انتقال رسمی کامل ملک، باید فک رهن کلی انجام شود. بسیاری از پروژه‌های مشارکتی از این روش استفاده می‌کنند.
پرسش: آیا امکان صلح یا سازش در جریان دعوا وجود دارد؟
پاسخ: بله، در هر مرحله از رسیدگی، طرفین می‌توانند با هم سازش کنند. مثلاً فروشنده تعهد دهد که ظرف مدت مشخص فک رهن کند و سند را منتقل نماید. این توافق در صورت تنظیم رسمی، همان اثر رأی دادگاه را دارد. بهتر است در متن سازش‌نامه تعهدات دقیق ذکر شود تا اجرای آن آسان باشد.
پرسش: اگر ملک مشاع باشد، دادخواست چگونه نوشته می‌شود؟
پاسخ: باید همه شرکای ملک در ردیف خواهان یا خوانده ذکر شوند. اگر فقط یکی از شرکا اقساط را پرداخت کرده باشد، می‌تواند نسبت به سهم خود الزام به فک رهن بخواهد. اما برای انتقال سند رسمی کل ملک، حضور همه‌ی مالکان الزامی است. دادگاه در این موارد بر اساس نسبت سهم تصمیم می‌گیرد.
پرسش: آیا لازم است کارشناس رسمی ملک را ارزیابی کند؟
پاسخ: معمولاً نیازی نیست، مگر اینکه اختلافی درباره پرداخت‌ها یا ارزش ملک وجود داشته باشد. در این صورت دادگاه ممکن است برای احراز پرداخت کامل دین یا تعیین خسارت، کارشناس تعیین کند. هزینه کارشناسی بر عهده خواهان است مگر دادگاه تشخیص دیگری دهد.
پرسش: اگر سند مالکیت گم شده باشد، آیا مانع فک رهن است؟
پاسخ: خیر، با ارائه گواهی المثنی از اداره ثبت یا گواهی مفقودی از دفترخانه، فک رهن قابل انجام است. در دعاوی فک رهن، دادگاه بیشتر به مدارک تسویه حساب توجه دارد تا خود سند. با این حال، صدور سند المثنی ممکن است چند هفته زمان ببرد، بنابراین باید زودتر اقدام شود.
پرسش: مدت زمان رسیدگی به دعوای الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چقدر است؟
پاسخ: معمولاً از ثبت دادخواست تا صدور حکم قطعی بین ۴ تا ۸ ماه زمان می‌برد. اگر مدارک کامل باشد و کارشناسی نیاز نشود، ممکن است زودتر تمام شود. مرحله اجرای حکم نیز حدود ۳۰ تا ۶۰ روز طول می‌کشد. حضور وکیل و پیگیری منظم می‌تواند روند را تسریع کند.
پرسش: آیا امکان درخواست دستور موقت برای جلوگیری از فروش ملک در رهن وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر احتمال فروش یا انتقال ملک قبل از فک رهن وجود داشته باشد، می‌توان ضمن دادخواست، تقاضای دستور موقت برای منع نقل‌وانتقال یا مزایده ملک کرد. دادگاه در صورت احراز فوریت، دستور صادر می‌کند. این اقدام مانع از تضییع حقوق خریدار می‌شود تا رسیدگی اصلی انجام گیرد.
پرسش: آیا دادخواست الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی مشمول مرور زمان می‌شود؟
پاسخ: خیر، چون از دعاوی مربوط به مالکیت است و مرور زمان ندارد. با این حال، بهتر است فوراً پس از پرداخت بدهی و عدم همکاری فروشنده یا بانک، دادخواست مطرح شود تا مدارک و مستندات به‌روز باشند. تأخیر زیاد ممکن است به نفع خوانده تفسیر شود.
پرسش: آیا رأی این دعوا در دفترخانه قابل اجراست؟
پاسخ: خیر، رأی باید ابتدا از طریق اجرای احکام دادگاه اجرا شود. اجرای احکام پس از فک رهن رسمی، نماینده‌ای به دفترخانه معرفی می‌کند تا به‌جای محکوم‌علیه سند را امضا کند. دفترخانه بدون نامه اجرای احکام اجازه انتقال ندارد. بنابراین، اجرای اداری و قضایی باید پشت‌سر هم انجام شود.
پرسش: آیا خریدار می‌تواند قبل از رأی نهایی، ملک را اجاره دهد؟
پاسخ: در حالت کلی خیر، چون هنوز سند رسمی به نام او نیست. اما اگر در قرارداد صریحاً اجازه استفاده یا اجاره داده شده باشد، می‌تواند تا صدور حکم از منافع ملک بهره‌مند شود. پس از فک رهن و انتقال رسمی، مالکیت قطعی می‌شود و حق تصرف کامل دارد.
پرسش: آیا می‌توان دادخواست را همزمان علیه فروشنده و بانک داد؟
پاسخ: بله، این روش رایج و منطقی است. چون گاهی فروشنده تعهد قراردادی دارد و بانک تعهد قانونی. هر دو باید اقدام کنند تا ملک آزاد و قابل انتقال شود. در چنین حالتی، دادگاه با احراز رابطه‌ی حقوقی، ممکن است هر دو را به انجام فک رهن و تنظیم سند محکوم کند.
پرسش: اگر فروشنده در خارج از کشور باشد، چه باید کرد؟
پاسخ: در این صورت باید نشانی دقیق او یا وکیل قانونی‌اش در ایران اعلام شود. اگر نشانی نداشته باشد، دادخواست از طریق آگهی ابلاغ می‌شود. پس از صدور حکم قطعی، نماینده اجرای احکام به‌جای او سند را امضا می‌کند. اقامت در خارج مانع اجرای حکم نیست.
پرسش: آیا خریدار می‌تواند پیش از اتمام وام، الزام به فک رهن بخواهد؟
پاسخ: خیر، تا زمانی که اصل دین پرداخت نشده باشد، فک رهن ممکن نیست. مگر اینکه در قرارداد شرط خاصی وجود داشته باشد یا بانک رضایت دهد. در غیر این صورت، دعوا تا زمان تسویه کامل قابل استماع نیست و ممکن است قرار رد دعوا صادر شود.
پرسش: نتیجه نهایی رأی الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی چیست؟
پاسخ: پس از اجرای کامل حکم، ملک یا مال مرهونه از رهن آزاد شده و سند رسمی به نام خریدار منتقل می‌شود. این رأی، حقوق مالکانه خریدار را تثبیت می‌کند و امکان هرگونه نقل‌وانتقال بعدی را فراهم می‌سازد. در واقع، این رأی آخرین گام برای قطعی شدن معامله است.
پرسش متداول نمونه دادخواست الزام به فک رهن علیه بانک
پرسش: دادخواست الزام به فک رهن علیه بانک چیست؟
پاسخ: این دادخواست زمانی مطرح می‌شود که بانک با وجود پرداخت کامل تسهیلات، از آزادسازی سند یا خودرو خودداری می‌کند. در این دعوا، خواهان (بدهکار یا خریدار) از دادگاه می‌خواهد بانک را ملزم به فک رهن کند تا ملک یا خودرو از قید رهن آزاد شود. هدف اصلی این دادخواست الزام بانک به انجام تعهد قانونی پس از تسویه حساب است. رأی صادره معمولاً به اداره ثبت یا راهور ابلاغ می‌شود تا فک رهن انجام شود.
پرسش: چه زمانی می‌توان علیه بانک دعوای الزام به فک رهن مطرح کرد؟
پاسخ: وقتی وام یا تسهیلات بانکی به‌طور کامل تسویه شده ولی بانک فک رهن را انجام نداده است. همچنین در مواردی که بانک بدون دلیل از صدور گواهی تسویه حساب خودداری کند. مهم است که پرداخت کامل بدهی با مدارک بانکی، رسید و گواهی تسویه اثبات شود. بدون آن، دادگاه حکم به الزام بانک نمی‌دهد.
پرسش: مدارک لازم برای طرح دعوا علیه بانک چیست؟
پاسخ: ۱) اصل یا کپی قرارداد تسهیلات بانکی،
۲) گواهی تسویه حساب یا نامه پایان اقساط،
۳) تصویر سند یا برگ سبز خودرو در رهن بانک،
۴) مکاتبه کتبی با بانک مبنی بر درخواست فک رهن،
۵) پاسخ یا سکوت بانک.
این مدارک باید در دادخواست ضمیمه شوند تا قاضی اطمینان یابد تعهد بانکی انجام شده است.
پرسش: آیا الزام به فک رهن علیه بانک دعوای مالی است یا غیرمالی؟
پاسخ: طبق رویه قضایی و رأی وحدت رویه، دعوای الزام به فک رهن علیه بانک غیرمالی محسوب می‌شود. چون هدف خواهان مطالبه وجه یا مال نیست، بلکه انجام یک تعهد اداری است. بنابراین هزینه دادرسی آن ثابت است و بر اساس ارزش ملک محاسبه نمی‌شود. این موضوع برای متقاضیان از نظر هزینه بسیار مهم است.
پرسش: صلاحیت رسیدگی به دعوای فک رهن علیه بانک با کدام دادگاه است؟
پاسخ: اگر ملک در رهن است، دادگاه محل وقوع ملک صالح است؛ حتی اگر بانک در شهر دیگری شعبه داشته باشد. در مورد خودرو، معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده یا محل تنظیم قرارداد صالح است. در دعاوی بزرگ، معمولاً دادگاه عمومی حقوقی رسیدگی می‌کند. شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به این دعوا را ندارد.
پرسش: در دادخواست الزام به فک رهن علیه بانک چه عباراتی باید قید شود؟
پاسخ: در قسمت خواسته باید نوشته شود: «الزام خوانده (بانک…) به فک رهن از پلاک ثبتی شماره… و صدور حکم به انجام تعهد موضوع قرارداد تسهیلات شماره…» و در قسمت دلایل و مستندات، شماره تسهیلات، تاریخ تسویه و نامه‌های رسمی درج گردد. ذکر دقیق اطلاعات بانکی در پذیرش دادخواست تأثیر مستقیم دارد.
پرسش: آیا بانک‌ها معمولاً در برابر این دعاوی دفاع خاصی دارند؟
پاسخ: بله، بانک‌ها اغلب به یکی از دلایل زیر دفاع می‌کنند: ۱) عدم تسویه کامل بدهی، ۲) وجود بدهی معوق دیگر، ۳) نداشتن مجوز اداری برای فک رهن، یا ۴) نواقص در مستندات خواهان. در این حالت، خواهان باید مدارک رسمی پرداخت را ارائه دهد تا ادعای بانک رد شود. گاهی دادگاه برای رفع ابهام از بانک مرکزی استعلام می‌کند.
پرسش: آیا خریدار ملک در رهن بانک هم می‌تواند علیه بانک دادخواست بدهد؟
پاسخ: بله، اگر خریدار اقساط وام را پرداخت کرده باشد و بانک فک رهن نکند، او نیز ذی‌نفع محسوب می‌شود. شرط اصلی این است که مبایعه‌نامه یا قرارداد انتقال، پرداخت اقساط را بر عهده خریدار گذاشته باشد. در این حالت، خریدار می‌تواند مستقیماً علیه بانک طرح دعوا کند و الزام به فک رهن را بخواهد.
پرسش: اجرای حکم فک رهن علیه بانک چگونه است؟
پاسخ: پس از صدور و قطعیت رأی، اجرای احکام دادگاه دستور فک رهن را به اداره ثبت (برای املاک) یا پلیس راهور (برای خودرو) ارسال می‌کند. بانک موظف است در مهلت مقرر مدارک لازم را ارسال کند. در صورت استنکاف، دادورز اجرای احکام می‌تواند با نیابت قضایی اقدام کند. اجرای این حکم معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ روز طول می‌کشد.
پرسش: آیا لازم است قبل از طرح دعوا به بانک مرکزی شکایت کنیم؟
پاسخ: خیر، شکایت به بانک مرکزی الزامی نیست، ولی توصیه می‌شود قبل از اقدام قضایی، به‌صورت رسمی از بانک مرکزی یا اداره نظارت بر بانک‌ها پیگیری کنید. این کار ممکن است باعث حل موضوع بدون نیاز به دادگاه شود. اما اگر نتیجه نداد، طرح دعوا در دادگاه بهترین راه است.
پرسش: اگر بانک نامه تسویه حساب را صادر نکند چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، ابتدا باید از شعبه بانک به‌صورت کتبی درخواست گواهی تسویه بدهید. اگر پاسخ ندهد یا امتناع کند، می‌توانید با ارائه مدارک پرداخت اقساط، مستقیماً دادخواست الزام به فک رهن را مطرح کنید. دادگاه با بررسی پرینت حساب و قرارداد، در صورت احراز پرداخت کامل، بانک را ملزم می‌کند.
پرسش: آیا بانک می‌تواند فک رهن را به پرداخت هزینه اداری منوط کند؟
پاسخ: بله، اما فقط اگر این هزینه در قرارداد اولیه تسهیلات قید شده باشد. در غیر این صورت، بانک حق مطالبه وجه اضافی ندارد. هزینه‌های قانونی فک رهن معمولاً شامل استعلام ثبت، مالیات اندک و هزینه دفترخانه است. اگر بانک وجه نامتعارفی مطالبه کند، می‌توان از طریق دادگاه اعتراض کرد.
پرسش: آیا امکان طرح دعوای فک رهن علیه بانک خصوصی وجود دارد؟
پاسخ: بله، فرقی بین بانک دولتی و خصوصی نیست. هر بانکی که قرارداد تسهیلات امضا کرده باشد، در برابر مشتری تعهد دارد. دعاوی علیه بانک خصوصی نیز در دادگاه عمومی حقوقی مطرح می‌شود. تنها تفاوت در نحوه ابلاغ اوراق و مرجع نظارت اداری است، نه در ماهیت دعوا.
پرسش: آیا رأی وحدت رویه در دعاوی فک رهن بانکی قابل استناد است؟
پاسخ: بله، رأی وحدت رویه مربوط به صلاحیت و ماهیت غیرمالی این دعاوی، به‌طور کامل شامل بانک‌ها نیز می‌شود. استناد به آن رأی باعث تسریع رسیدگی و جلوگیری از اختلاف نظر قضات می‌گردد. ذکر شماره رأی در دادخواست یا لایحه دفاعیه بسیار مؤثر است و نشان‌دهنده تسلط حقوقی خواهان است.
پرسش: آیا می‌توان الزام به فک رهن علیه بانک را با تنظیم سند رسمی ترکیب کرد؟
پاسخ: بله، بسیار متداول است. چون فک رهن شرط لازم برای انتقال رسمی ملک است. در چنین حالتی، خواسته ترکیبی «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» مطرح می‌شود. دادگاه ابتدا در مورد فک رهن تصمیم می‌گیرد و سپس دستور انتقال رسمی را صادر می‌کند. این ترکیب باعث صرفه‌جویی در زمان دادرسی می‌شود.
پرسش: اگر بانک در زمان اجرای حکم منحل شود چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، اداره تسویه امور مؤسسات مالی یا بانک مرکزی جایگزین آن بانک می‌شود و موظف به اجرای حکم است. خواهان باید درخواست انتقال تعهدات به مرجع جانشین را بدهد. دادگاه اجرای احکام بر اساس مقررات انحلال مؤسسات مالی اقدام می‌کند. رأی صادره همچنان معتبر است و از بین نمی‌رود.
پرسش: آیا فک رهن علیه بانک نیاز به کارشناس رسمی دارد؟
پاسخ: معمولاً نه، چون موضوع ارزش‌گذاری نیست بلکه انجام تعهد است. اما اگر اختلاف درباره مبلغ تسویه یا محاسبه سود و جریمه باشد، دادگاه ممکن است کارشناس بانکی تعیین کند. کارشناس صورت‌حساب و مانده بدهی را بررسی می‌کند تا روشن شود که آیا فک رهن قابل صدور است یا خیر.
پرسش: آیا بانک‌ها پس از صدور حکم الزام به فک رهن، حق اعتراض دارند؟
پاسخ: بله، مانند سایر احکام، بانک می‌تواند ظرف ۲۰ روز از ابلاغ رأی، درخواست تجدیدنظر کند. اما اگر رأی تأیید شود و قطعی گردد، بانک موظف به اجرای آن است. در صورت استنکاف، اجرای احکام دادگاه رأساً اقدام می‌کند و حتی می‌تواند خسارت تأخیر اجرا را مطالبه کند.
پرسش: آیا خریدار دوم ملک در رهن می‌تواند علیه بانک طرح دعوا کند؟
پاسخ: بله، اگر در قرارداد انتقال، تعهد فک رهن به او منتقل شده و اقساط را پرداخت کرده باشد، خریدار دوم نیز ذی‌نفع محسوب می‌شود. دادگاه با احراز پرداخت‌ها و استعلام از بانک، می‌تواند حکم به الزام بانک به فک رهن صادر کند. در این حالت، ارائه مستندات پرداخت و قرارداد جدید ضروری است.
پرسش: آیا امکان طرح دعوای گروهی علیه بانک وجود دارد؟
پاسخ: بله، در مواردی مثل پروژه‌های مشارکتی که چند خریدار از یک بانک آسیب دیده‌اند، می‌توان به‌صورت جمعی یا با وکالت واحد طرح دعوا کرد. این کار باعث یکپارچگی رأی و صرفه‌جویی در زمان می‌شود. با این حال، هر پرونده باید مدارک تسویه حساب مستقل داشته باشد.
پرسش: آیا شورای حل اختلاف می‌تواند به دعوای فک رهن بانکی رسیدگی کند؟
پاسخ: خیر، چون دعوا ماهیت غیرمالی دارد و معمولاً ارزش موضوع آن بیش از سقف صلاحیت شورای حل اختلاف است. تنها در موارد خاص با رضایت طرفین ممکن است به شورا ارجاع شود. در غیر این صورت، صلاحیت با دادگاه عمومی حقوقی است.
پرسش: اگر بانک پس از صدور حکم هنوز همکاری نکند چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، می‌توان به اجرای احکام دادگاه مراجعه و تقاضای اعمال ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی کرد. دادورز می‌تواند از طریق نیابت قضایی، فک رهن را رأساً انجام دهد. حتی ممکن است خسارت تأخیر یا جریمه عدم اجرای حکم نیز به بانک تحمیل شود.
پرسش: آیا بانک می‌تواند به‌دلیل بدهی دیگر از فک رهن خودداری کند؟
پاسخ: خیر، فک رهن فقط به بدهی همان قرارداد مربوط است. بانک نمی‌تواند به استناد بدهی مشتری در قرارداد دیگر، از آزادسازی سند خودداری کند. در چنین حالتی، دادگاه با احراز استقلال تعهدات، حکم به الزام بانک به فک رهن همان پرونده صادر می‌کند.
پرسش: آیا می‌توان خسارت تأخیر فک رهن را از بانک مطالبه کرد؟
پاسخ: بله، در صورت اثبات تقصیر بانک، خواهان می‌تواند خسارت تأخیر فک رهن را مطالبه کند. این خسارت ممکن است شامل ضرر از عدم انتقال سند یا از بین رفتن فرصت فروش ملک باشد. برای موفقیت، باید رابطه مستقیم بین تأخیر بانک و زیان وارده ثابت شود. معمولاً کارشناسی مالی انجام می‌شود.
پرسش: آیا در صورت پرداخت زودتر از موعد اقساط، فک رهن سریع‌تر انجام می‌شود؟
پاسخ: بله، اگر مشتری همه اقساط را زودتر پرداخت کند، بانک موظف است در اولین فرصت فک رهن کند. با این حال، برخی بانک‌ها شرط می‌گذارند که باید تسویه نهایی و استعلام ثبت انجام شود. تأخیر غیرموجه از سوی بانک قابل پیگیری قانونی است و می‌توان الزام به فک رهن را مطالبه کرد.
پرسش: آیا فک رهن بانکی نیاز به حضور در دفترخانه دارد؟
پاسخ: برای املاک، معمولاً بله. بانک پس از صدور نامه فک رهن، باید آن را به دفترخانه یا اداره ثبت ارسال کند. در خودرو، فک رهن مستقیماً در سامانه راهور انجام می‌شود. حضور مالک برای دریافت سند آزادشده الزامی است، ولی خود عملیات اداری را بانک یا اجرای احکام انجام می‌دهد.
پرسش: آیا بانک می‌تواند برای فک رهن، وکالت از مشتری بگیرد؟
پاسخ: در برخی قراردادها، مشتری به بانک وکالت می‌دهد تا پس از تسویه، فک رهن را خودش انجام دهد. این روش قانونی است، اما اگر بانک از اجرای آن خودداری کند، همان وکالت مبنای الزام او در دادگاه خواهد بود. وکیل دادگستری می‌تواند بر اساس این بند، دادخواست تنظیم کند.
پرسش: اگر بانک در قرارداد شرط فک رهن را حذف کرده باشد، چه می‌شود؟
پاسخ: چنین شرطی خلاف قانون است، چون فک رهن پس از پرداخت دین یک حق قانونی برای راهن است. هیچ قراردادی نمی‌تواند این حق را از بین ببرد. دادگاه حتی بدون وجود شرط قراردادی، بانک را ملزم به فک رهن می‌کند. بنابراین حذف شرط، مانع اجرای تعهد نخواهد بود.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن علیه بانک قطعی‌الاجراست؟
پاسخ: بله، پس از قطعیت رأی و صدور اجراییه، بانک موظف است فک رهن را انجام دهد. اجرای احکام بر اجرای کامل نظارت دارد و در صورت استنکاف، با دستور دادگاه اقدام می‌کند. این رأی قابل تعویق یا توقف نیست مگر با دستور دادگاه تجدیدنظر در موارد خاص.
پرسش: آیا در دعاوی بانکی مشابه، رأی وحدت رویه جدیدی صادر شده است؟
پاسخ: بله، در سال‌های اخیر چند رأی وحدت رویه مرتبط با تعهدات بانکی، از جمله الزام به فک رهن و نحوه اجرای آن در اداره ثبت صادر شده است. این آرای جدید باعث شفافیت بیشتر در تکلیف بانک‌ها و وحدت رویه بین شعب دادگاه‌ها شده‌اند. وکلا معمولاً در لوایح خود به این آراء استناد می‌کنند.
پرسش: نتیجه نهایی حکم الزام به فک رهن علیه بانک چیست؟
پاسخ: نتیجه اجرای حکم، آزاد شدن رسمی ملک یا خودرو از رهن و صدور سند جدید بدون قید رهن است. پس از اجرای کامل، بانک دیگر هیچ حقی نسبت به مال ندارد و مالک می‌تواند آزادانه نقل‌وانتقال انجام دهد. این حکم در واقع آخرین گام در تسویه کامل و پایان تعهدات بانکی محسوب می‌شود.
پرسش متداول نحوه اجرای حکم الزام به فک رهن
پرسش: نحوه اجرای حکم الزام به فک رهن چگونه است؟
پاسخ: پس از صدور حکم قطعی فک رهن، پرونده به واحد اجرای احکام دادگاه ارسال می‌شود. اجرای احکام، اجراییه صادر و آن را به محکوم‌علیه (مثلاً بانک یا فروشنده) ابلاغ می‌کند تا ظرف مهلت ده روز فک رهن را انجام دهد. در صورت استنکاف، اجرای احکام با صدور نامه رسمی به اداره ثبت یا راهور، فک رهن را رأساً انجام می‌دهد. نتیجه نهایی، صدور سند آزادشده از رهن است.
پرسش: مهلت بانک یا فروشنده برای اجرای حکم فک رهن چقدر است؟
پاسخ: طبق ماده ۳۴ قانون اجرای احکام مدنی، پس از ابلاغ اجراییه، محکوم‌علیه ده روز مهلت دارد داوطلبانه حکم را اجرا کند. اگر در این مهلت اقدام نکند، دادورز اجرای احکام به‌صورت نیابتی و از طریق مراجع اداری مربوطه (مثل ثبت یا پلیس راهور) اقدام می‌نماید. در صورت تأخیر، ممکن است جریمه دیرکرد یا خسارت تأخیر اجرا مطالبه شود.
پرسش: اجرای حکم فک رهن در املاک چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: اجرای احکام با ارسال دستور رسمی به اداره ثبت اسناد محل وقوع ملک، درخواست فک رهن می‌کند. اداره ثبت پس از دریافت دستور و بررسی اسناد، رهن را از دفتر املاک حذف کرده و سند جدید بدون قید رهن صادر می‌کند. معمولاً کل فرآیند بین ۳۰ تا ۶۰ روز زمان می‌برد، بسته به همکاری اداره ثبت و بانک مربوطه.
پرسش: اجرای حکم فک رهن در خودروها چگونه است؟
پاسخ: در خودرو، فک رهن از طریق سامانه راهور انجام می‌شود. پس از صدور حکم و نامه اجرای احکام، بانک موظف است نامه رسمی به پلیس راهور ارسال کند. اگر بانک امتناع کند، اجرای احکام از طریق مکاتبه مستقیم با راهور دستور فک رهن را صادر می‌کند. پس از ثبت در سامانه، برگ سبز جدید بدون قید رهن صادر می‌شود.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن نیاز به حضور مالک دارد؟
پاسخ: در بیشتر موارد، خیر. اجرای احکام می‌تواند به‌صورت اداری و با نیابت قضایی اقدام کند. اما برای تحویل سند یا امضای نهایی در دفترخانه، حضور مالک یا وکیل قانونی‌اش ضروری است. بهتر است وکالت‌نامه رسمی برای این کار تنظیم شود تا روند سریع‌تر انجام گیرد.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن نیاز به پرداخت هزینه دارد؟
پاسخ: بله، هزینه‌های اجرای حکم شامل هزینه صدور اجراییه، هزینه اداری ثبت و هزینه دفترخانه است. این هزینه‌ها معمولاً ناچیزند و بر عهده محکوم‌علیه است. اگر او از پرداخت خودداری کند، از اموالش برداشت می‌شود. در پرونده‌های بانکی، هزینه ثبت و استعلام به‌صورت سیستمی توسط بانک پرداخت می‌شود.
پرسش: اگر محکوم‌علیه حکم را اجرا نکند چه می‌شود؟
پاسخ: اگر محکوم‌علیه (مثلاً بانک یا فروشنده) از اجرای حکم خودداری کند، واحد اجرای احکام رأساً اقدام کرده و ممکن است جریمه قانونی برای استنکاف وضع شود. طبق ماده ۴۷ قانون اجرای احکام، اموال محکوم‌علیه نیز برای تأمین هزینه اجرا توقیف می‌شود. در نهایت، اجرای احکام از طرف او دستور فک رهن را صادر می‌کند.
پرسش: آیا برای اجرای حکم فک رهن نیاز به کارشناس رسمی است؟
پاسخ: معمولاً خیر. چون موضوع فک رهن، مالی نیست بلکه اداری است. اما اگر اختلافی درباره میزان بدهی یا حدود ملک وجود داشته باشد، اجرای احکام می‌تواند کارشناس رسمی برای بررسی مدارک و حساب‌ها تعیین کند. هزینه کارشناسی بر عهده محکوم‌علیه است مگر دادگاه ترتیب دیگری بدهد.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن محدود به دادگاه صادرکننده است؟
پاسخ: خیر، اجرای حکم می‌تواند به هر اداره ثبت یا راهور مربوط به محل وقوع مال تسری یابد. دادگاه صادرکننده حکم فقط دستور اجرا را صادر می‌کند و اداره ثبت محل ملک موظف به اقدام است. در صورت لزوم، نیابت قضایی بین حوزه‌های قضایی مختلف صادر می‌شود.
پرسش: اگر بانک منحل یا ادغام شده باشد، اجرای حکم چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: در این حالت، واحد حقوقی بانک جدید یا اداره تسویه بانک مرکزی جانشین تعهدات بانک منحل‌شده می‌شود. اجرای احکام، حکم را به مرجع جانشین ابلاغ می‌کند. از لحاظ حقوقی، تغییر شخصیت حقوقی بانک مانع اجرای حکم نیست و رأی همچنان لازم‌الاجرا است.
پرسش: آیا فک رهن در اجرای حکم باید در دفترخانه انجام شود؟
پاسخ: در املاک، فک رهن توسط اداره ثبت انجام می‌شود اما نتیجه‌ی آن در دفترخانه منعکس می‌گردد. دفترخانه تنها نقش ثبت و صدور سند جدید را دارد. در خودرو، فک رهن در سامانه راهور انجام شده و دفترخانه دخالتی ندارد. بنابراین، مرحله دفترخانه در املاک الزامی ولی در خودرو اختیاری است.
پرسش: آیا در اجرای حکم فک رهن باید تسویه مالیات انجام شود؟
پاسخ: در اصل، فک رهن انتقال مالکیت محسوب نمی‌شود و مالیات ندارد. اما اگر همزمان با فک رهن، انتقال سند رسمی هم صورت گیرد، مالیات نقل‌وانتقال باید پرداخت شود. اداره ثبت بدون گواهی پرداخت مالیات از اداره دارایی، سند جدید را صادر نمی‌کند. این هزینه معمولاً به عهده خریدار است.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن قابل تعلیق است؟
پاسخ: فقط در صورتی که دادگاه تجدیدنظر دستور توقف اجرای حکم را صادر کند. در غیر این صورت، حکم قطعی باید اجرا شود. حتی اعتراض به نحوه اجرا مانع انجام فک رهن نیست، مگر اینکه دستور موقت کتبی از دادگاه بالاتر ارائه شود. بنابراین، اجرای احکام موظف است رأی قطعی را فوراً عملی کند.
پرسش: اگر در زمان اجرای حکم ملک توقیف باشد، چه باید کرد؟
پاسخ: ابتدا باید رفع توقیف انجام شود، زیرا ملک توقیف‌شده قابل فک رهن نیست. اگر توقیف مربوط به طلب دیگری است، باید با پرداخت یا تأمین آن، مجوز رفع توقیف گرفته شود. پس از آن اجرای احکام فک رهن را انجام می‌دهد. در غیر این صورت، اجرا تا رفع توقیف متوقف می‌ماند.
پرسش: آیا امکان اجرای حکم فک رهن از طریق ثبت بدون دادگاه وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر فک رهن در قالب سند رسمی تعهد شده باشد، اداره ثبت می‌تواند بدون حکم دادگاه و صرفاً بر اساس درخواست متعهد، اقدام کند. اما اگر متعهد امتناع کند، نیاز به رأی قضایی است. در صورت وجود حکم قطعی، اداره ثبت مکلف به اجراست و حق بررسی مجدد ندارد.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن قابل اعتراض است؟
پاسخ: به‌خود حکم قطعی نمی‌توان اعتراض کرد، اما اگر در روند اجرا اشتباهی رخ دهد، ذی‌نفع می‌تواند «اعتراض به نحوه اجرا» مطرح کند. مثلاً اگر فک رهن اشتباهی به نام شخص دیگر ثبت شود. در این حالت، دادگاه همان حوزه قضایی به اعتراض رسیدگی می‌کند و در صورت لزوم اصلاح انجام می‌شود.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن مشمول هزینه کارشناسی است؟
پاسخ: فقط در مواردی که اختلاف بر سر حدود ملک، بدهی یا مستندات مالی باشد. اگر حکم واضح و قطعی باشد، نیاز به کارشناسی نیست. هزینه کارشناسی در صورت درخواست ذی‌نفع بر عهده اوست مگر دادگاه دیگری تصمیم بگیرد. اغلب پرونده‌های بانکی بدون کارشناسی اجرا می‌شوند.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن در ملک مشاع با دشواری خاصی همراه است؟
پاسخ: بله، چون باید فک رهن نسبت به سهم هر شریک انجام شود. اجرای احکام ابتدا سهم شرکای پرداخت‌کننده را آزاد می‌کند و برای بقیه تا زمان تسویه بدهی اقدامی نمی‌شود. در صورت وجود اختلاف بین شرکا، دادگاه ممکن است کارشناسی تفکیکی دستور دهد تا سهم هر فرد مشخص شود.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن به‌صورت نیابتی ممکن است؟
پاسخ: بله، اگر محکوم‌علیه از انجام تعهد خودداری کند، اجرای احکام می‌تواند به‌صورت نیابتی (از طرف او) فک رهن را انجام دهد. این اختیار بر اساس ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی اعطا شده است. در این حالت، نماینده اجرای احکام به اداره ثبت معرفی می‌شود تا امضا و آزادسازی را انجام دهد.
پرسش: آیا بانک می‌تواند اجرای حکم فک رهن را به تأخیر بیندازد؟
پاسخ: فقط در صورت داشتن مجوز قانونی مثل دستور توقف از دادگاه تجدیدنظر. در غیر این صورت، تأخیر بانک تخلف محسوب می‌شود. دادگاه می‌تواند بانک را به پرداخت خسارت تأخیر یا جریمه اداری محکوم کند. در موارد مکرر، حتی مدیر شعبه مسئول شناخته می‌شود.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن شامل خسارت تأخیر نیز می‌شود؟
پاسخ: بله، اگر در رأی دادگاه قید شده باشد یا خواهان درخواست داده باشد. خسارت تأخیر معمولاً در صورت تقصیر محکوم‌علیه (مثلاً بانک یا فروشنده) محاسبه می‌شود. اجرای احکام پس از اجرای فک رهن، میزان خسارت را از طریق کارشناسی مالی تعیین و از اموال محکوم‌علیه وصول می‌کند.
پرسش: اگر اداره ثبت از اجرای حکم خودداری کند، چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، خواهان می‌تواند به دادگاه صادرکننده حکم گزارش تخلف ارائه دهد و درخواست «الزام اداره ثبت به اجرای حکم» نماید. همچنین از طریق دیوان عدالت اداری نیز قابل پیگیری است. اجرای احکام موظف است در صورت مقاومت اداره ثبت، نیابت قضایی صادر کند تا فک رهن انجام شود.
پرسش: آیا امکان اجرای حکم فک رهن برای چند ملک در یک پرونده وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر حکم شامل چند پلاک ثبتی باشد و موضوع رهن مشترک باشد، اجرای احکام می‌تواند به‌صورت همزمان برای همه اجرا کند. در این حالت، نامه اجرایی به ادارات ثبت مختلف ارسال می‌شود. این روش معمولاً در پرونده‌های بانکی با وام چندملکی رایج است.
پرسش: اگر ملک در رهن چند بانک باشد، اجرای حکم چگونه است؟
پاسخ: اجرای احکام موظف است فک رهن را به‌ترتیب اولویت رهن‌ها انجام دهد. یعنی ابتدا بانک اول، سپس بانک دوم. اگر حکم فقط علیه یکی از بانک‌ها صادر شده باشد، فقط همان بخش آزاد می‌شود. برای فک کامل، باید نسبت به همه‌ی بانک‌ها حکم صادر شود یا تسویه انجام گیرد.
پرسش: آیا امکان اجرای حکم فک رهن بدون حضور قاضی وجود دارد؟
پاسخ: بله، عملیات اجرایی توسط دادورز یا مدیر اجرای احکام انجام می‌شود و نیاز به حضور قاضی ندارد. قاضی فقط در موارد اعتراض یا مشکلات خاص وارد عمل می‌شود. در پرونده‌های ساده بانکی یا ملکی، تمام فرآیند اجرایی اداری است و ظرف چند هفته انجام می‌گیرد.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ممکن است؟
پاسخ: ثبت درخواست اجرای حکم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شود. پس از ثبت، پرونده به واحد اجرای احکام ارسال و روند اداری آغاز می‌شود. پیگیری مراحل بعدی باید حضوری یا از طریق سامانه ثنا انجام شود. تمامی ابلاغ‌ها نیز الکترونیکی است.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن باعث ابطال سند رهنی می‌شود؟
پاسخ: خیر، سند رهنی باطل نمی‌شود بلکه فقط وضعیت رهن از سند مالکیت حذف می‌گردد. سند رهنی همچنان در پرونده بایگانی می‌ماند به‌عنوان سابقه حقوقی. در واقع، اجرای حکم فک رهن موجب انقضای اثر رهن است، نه بطلان آن. سند جدید با قید «آزاد از رهن» صادر می‌شود.
پرسش: اگر خریدار یا مالک فوت کرده باشد، اجرای حکم چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: در این حالت، وراث با ارائه گواهی انحصار وراثت، می‌توانند اجرای حکم را پیگیری کنند. اجرای احکام سند آزادشده را به نام وراث صادر می‌کند. اگر حکم قبل از فوت صادر شده باشد، نیازی به طرح دعوای جدید نیست. فقط وراث باید جانشینی خود را در پرونده ثبت کنند.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن در دیوان عدالت اداری قابل پیگیری است؟
پاسخ: بله، اگر اداره ثبت یا بانک از اجرای حکم دادگاه خودداری کند، ذی‌نفع می‌تواند در دیوان عدالت اداری علیه آن اداره شکایت کند و الزام به اجرا را بخواهد. این مسیر بیشتر جنبه اداری دارد و در صورت رأی مثبت دیوان، اجرای احکام ملزم به اقدام فوری می‌شود.
پرسش: نتیجه نهایی اجرای حکم فک رهن چیست؟
پاسخ: پس از اتمام مراحل، سند رسمی ملک یا برگ سبز خودرو بدون هیچ قید رهن صادر می‌شود و مالکیت آزاد و کامل به خواهان منتقل می‌شود. بانک یا مرتهن دیگر هیچ حقی نسبت به مال ندارد. این نتیجه، پایان کامل تعهد و بازگشت کامل حقوق مالکانه است.
پرسش متداول نمونه رأی الزام به فک رهن
پرسش: رأی الزام به فک رهن دقیقاً به چه معناست؟
پاسخ: رأی الزام به فک رهن حکمی است که دادگاه صادر می‌کند تا مالکِ مرتهن (مثل بانک یا فروشنده) را ملزم کند ملک یا مال را از حالت رهن آزاد کند. این رأی زمانی صادر می‌شود که راهن (بدهکار) دین خود را پرداخت کرده اما فک رهن انجام نشده است. هدف رأی، پایان یافتن تعهد رهنی و آزادسازی رسمی سند است تا مالک بتواند انتقال یا استفاده آزادانه از مال خود داشته باشد.
پرسش: رأی الزام به فک رهن در چه شرایطی صادر می‌شود؟
پاسخ: زمانی که خواهان بتواند پرداخت کامل بدهی و انجام تعهدات را ثابت کند و با وجود آن، مرتهن از فک رهن خودداری کرده باشد. مدارک مهم شامل گواهی تسویه حساب، رسید پرداخت، و درخواست رسمی فک رهن است. دادگاه پس از احراز شرایط، حکم به الزام خوانده به فک رهن صادر می‌کند.
پرسش: رأی الزام به فک رهن بر اساس کدام مواد قانونی صادر می‌شود؟
پاسخ: مهم‌ترین مستندات آن مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ و ۷۷۴ قانون مدنی هستند. این مواد اصل لزوم وفای به عهد و تعهد به انجام قرارداد را بیان می‌کنند. همچنین ماده ۴۷ قانون اجرای احکام مدنی مبنای اجرای رأی است. قاضی با استناد به این مواد، الزام خوانده را به انجام فک رهن مقرر می‌کند.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن قطعی است یا قابل تجدیدنظر؟
پاسخ: در ابتدا رأی بدوی است و ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان است. در صورت عدم اعتراض یا تأیید در تجدیدنظر، رأی قطعی می‌شود و اجرای آن الزامی است. پس از قطعی شدن، هیچ مرجعی جز دیوان عالی کشور حق توقف اجرا را ندارد.
پرسش: آیا نمونه رأی الزام به فک رهن برای همه پرونده‌ها یکسان است؟
پاسخ: خیر، بسته به نوع مال (ملک، خودرو، سهام و…) و طرف دعوا (بانک، شخص حقیقی یا حقوقی) متن رأی متفاوت است. اما ساختار کلی آن ثابت است: «الزام خوانده به فک رهن از مال موضوع قرارداد و تحویل سند آزاد به خواهان». قاضی جزئیات پرونده را در رأی درج می‌کند.
پرسش: یک نمونه ساده از متن رأی الزام به فک رهن چگونه است؟
پاسخ:
«در خصوص دادخواست آقای… به طرفیت بانک… مبنی بر الزام خوانده به فک رهن از پلاک ثبتی شماره… نظر به ارائه گواهی تسویه حساب و احراز انجام تعهدات، دادگاه دعوا را وارد تشخیص و مستنداً به مواد ۱۰، ۲۱۹ و ۲۲۰ قانون مدنی، حکم به الزام خوانده به فک رهن از ملک مذکور صادر و اعلام می‌نماید. رأی حضوری و ظرف ۲۰ روز قابل تجدیدنظر است.»
پرسش: آیا رأی فک رهن شامل خسارت تأخیر نیز می‌شود؟
پاسخ: فقط اگر خواهان در دادخواست خود مطالبه کرده باشد و دادگاه آن را احراز کند. در غیر این صورت، رأی فقط شامل الزام به فک رهن است. در پرونده‌های بانکی، گاهی قاضی خسارت تأخیر فک رهن را به نرخ روز تعیین می‌کند تا بانک در آینده تعلل نکند.
پرسش: آیا رأی فک رهن قابل صدور به نفع خریدار دوم است؟
پاسخ: بله، در صورتی که خریدار دوم اقساط یا بدهی را پرداخت کرده باشد و ذی‌نفع واقعی در فک رهن باشد. دادگاه در رأی خود نام خریدار جدید را به‌عنوان ذی‌حق قید می‌کند و بانک را ملزم به فک رهن به نفع او می‌سازد. این نوع آراء در معاملات دست‌دوم بسیار رایج است.
پرسش: اگر ملک مشاع باشد، رأی الزام به فک رهن چگونه صادر می‌شود؟
پاسخ: دادگاه معمولاً حکم را نسبت به سهم مشاعی خواهان صادر می‌کند. یعنی فک رهن فقط در همان میزان از سهم انجام می‌شود. اگر همه شرکا خواهان باشند، فک رهن برای کل ملک صادر خواهد شد. در رأی قاضی باید نسبت دقیق هر شریک مشخص شود.
پرسش: آیا رأی فک رهن برای خودرو هم صادر می‌شود؟
پاسخ: بله، در مواردی که خودرو در رهن بانک یا شرکت لیزینگ است و اقساط پرداخت شده اما بانک از آزادسازی خودداری می‌کند. در این حالت، دادگاه حکم به الزام بانک به فک رهن خودرو و مکاتبه با راهور برای آزادسازی صادر می‌کند.
پرسش: رأی وحدت رویه در مورد الزام به فک رهن چه می‌گوید؟
پاسخ: رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور تأکید دارد که دعوای فک رهن غیرمالی است و مرجع صالح برای آن دادگاه محل وقوع ملک است. همچنین تأکید می‌کند که پس از تسویه بدهی، مرتهن هیچ حقی برای امتناع از فک رهن ندارد و باید طبق قرارداد عمل کند.
پرسش: آیا رأی فک رهن می‌تواند شامل تنظیم سند رسمی نیز باشد؟
پاسخ: بله، معمولاً در دادخواست‌های ترکیبی، دادگاه در رأی خود علاوه بر الزام به فک رهن، حکم به تنظیم سند رسمی نیز می‌دهد. در این حالت، اجرای رأی به دو مرحله تقسیم می‌شود: فک رهن در ثبت یا راهور، و سپس انتقال رسمی سند.
پرسش: اگر رأی فک رهن اجرا نشود، چه باید کرد؟
پاسخ: خواهان باید به واحد اجرای احکام دادگاه مراجعه و درخواست اجرای رأی بدهد. در صورت استنکاف محکوم‌علیه، اجرای احکام رأساً اقدام می‌کند. همچنین می‌توان شکایت «استنکاف از اجرای حکم» را مطرح کرد که برای مقامات اداری متخلف، مجازات انتظامی دارد.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن علیه اشخاص حقوقی (مثل بانک) متفاوت است؟
پاسخ: در ظاهر خیر، اما در عمل قاضی متن رأی را با ذکر نام بانک، شعبه و شماره قرارداد صادر می‌کند. در اجرای رأی نیز مکاتبات رسمی با اداره حقوقی بانک انجام می‌شود. اجرای این احکام معمولاً از طریق ثبت یا نیابت قضایی انجام می‌گیرد.
پرسش: مدت زمان اجرای رأی فک رهن چقدر است؟
پاسخ: پس از قطعی شدن رأی، معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ روز زمان می‌برد تا اجرای احکام دستور فک رهن را به مراجع اداری ابلاغ کند و سند آزاد شود. در پرونده‌های بانکی بزرگ، ممکن است تا سه ماه طول بکشد. همکاری بانک یا اداره ثبت نقش زیادی در سرعت اجرا دارد.
پرسش: آیا رأی فک رهن شامل املاک در طرح شهرداری هم می‌شود؟
پاسخ: بله، اگر ملک در طرح باشد ولی مالک بدهی خود را پرداخت کرده باشد، فک رهن از نظر حقوقی مانعی ندارد. البته انتقال یا ساخت‌وساز ممکن است به مجوز شهرداری منوط شود. رأی دادگاه صرفاً تعهد رهنی را خاتمه می‌دهد، نه وضعیت شهری ملک را.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن می‌تواند به ضرر بانک صادر شود؟
پاسخ: فقط در صورتی که بانک با وجود دریافت کامل بدهی، از فک رهن امتناع کرده باشد. در این صورت، قاضی ممکن است علاوه بر الزام به فک رهن، بانک را به پرداخت خسارت تأخیر نیز محکوم کند. این آراء نقش بازدارنده برای رفتارهای غیرقانونی بانک‌ها دارند.
پرسش: اگر رأی فک رهن اشتباهی صادر شده باشد، راه اصلاح آن چیست؟
پاسخ: محکوم‌علیه می‌تواند درخواست «اعاده دادرسی» بدهد یا از طریق دیوان عالی کشور تقاضای نقض رأی کند. اگر اشتباه در اجرای حکم باشد، اعتراض به نحوه اجرا قابل طرح است. اصلاح اشتباهات اداری نیز از طریق اجرای احکام امکان‌پذیر است.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن نیاز به استعلام از ثبت دارد؟
پاسخ: بله، معمولاً قبل از صدور رأی، دادگاه از اداره ثبت استعلام می‌گیرد تا مالکیت و وضعیت رهنی ملک روشن شود. پس از صدور رأی نیز اداره ثبت موظف است اجرای آن را تأیید و نتیجه را اعلام کند. این استعلام‌ها در اجرای صحیح حکم نقش کلیدی دارند.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن مشمول مرور زمان می‌شود؟
پاسخ: خیر، چون ماهیت آن مربوط به مالکیت و تعهد قراردادی است، مرور زمان ندارد. حتی سال‌ها پس از تسویه بدهی، مالک می‌تواند الزام به فک رهن را بخواهد. تنها شرط، اثبات پرداخت دین است.
پرسش: آیا می‌توان رأی فک رهن را با رأی الزام به تنظیم سند تلفیق کرد؟
پاسخ: بله، در بسیاری از پرونده‌ها دادگاه هر دو را در یک رأی صادر می‌کند. مثلاً: «الزام خوانده به فک رهن و انتقال رسمی پلاک ثبتی شماره… به نام خواهان». این کار مانع از صدور دو حکم جداگانه و اطاله دادرسی می‌شود.
پرسش: آیا نمونه رأی الزام به فک رهن در سامانه عدل ایران قابل مشاهده است؟
پاسخ: بله، در بخش «نمونه آراء قضایی» سایت عدل‌ایران و همچنین در پایگاه داده دیوان عدالت اداری، نمونه‌های متعددی از آرای الزام به فک رهن وجود دارد. استفاده از این نمونه‌ها به تنظیم دادخواست دقیق‌تر و افزایش احتمال موفقیت کمک می‌کند.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن شامل ملک ورثه‌ای هم می‌شود؟
پاسخ: بله، اگر یکی از وراث دین متوفی را پرداخت کرده باشد و بانک از آزادسازی خودداری کند، می‌تواند علیه بانک طرح دعوا کند. رأی دادگاه به نفع همه وراث صادر می‌شود، مگر اینکه سایرین مخالفت کنند. اجرای آن به‌صورت مشاعی انجام می‌گیرد.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن در خصوص اسناد جعلی صادر می‌شود؟
پاسخ: خیر، تا زمانی که اصالت سند رهنی تأیید نشده باشد، دادگاه رأی صادر نمی‌کند. ابتدا باید از طریق دادسرا یا کارشناس رسمی اصالت سند بررسی شود. پس از احراز صحت سند، رأی فک رهن قابل صدور است.
پرسش: آیا در رأی فک رهن اشاره‌ای به خسارت دادرسی می‌شود؟
پاسخ: بله، طبق ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی، قاضی می‌تواند محکوم‌علیه را به پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل محکوم کند. این مبلغ در رأی قید می‌شود و پس از اجرا، به خواهان پرداخت می‌گردد.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن علیه بانک مرکزی هم صادر می‌شود؟
پاسخ: خیر، چون بانک مرکزی طرف قرارداد تسهیلات نیست. فقط بانک‌های تجاری و مؤسسات مالی که قرارداد وام دارند، طرف دعوا قرار می‌گیرند. اما در صورت انحلال بانک، بانک مرکزی به‌عنوان ناظر، مجری رأی می‌شود نه محکوم‌علیه.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن برای سهام یا اوراق بهادار ممکن است؟
پاسخ: بله، اگر سهام به‌عنوان وثیقه یا رهن قرارداده شده باشد و بدهی پرداخت شود، دارنده وثیقه باید آن را آزاد کند. در صورت امتناع، دادگاه می‌تواند حکم الزام به فک رهن از سهام صادر کند. در عمل، این نوع آراء در بورس یا شرکت‌ها نیز اجرا می‌شوند.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن مانع توقیف مجدد ملک می‌شود؟
پاسخ: بله، پس از اجرای رأی و حذف رهن از سند، ملک آزاد می‌شود و توقیف آن فقط با حکم جدید ممکن است. اجرای حکم فک رهن در واقع حق مالک را احیا می‌کند و تمام آثار رهن قبلی از بین می‌رود.
پرسش: نتیجه نهایی رأی الزام به فک رهن چیست؟
پاسخ: پس از اجرای رأی، سند مالکیت یا برگ سبز خودرو از حالت رهن آزاد شده و مالک می‌تواند آزادانه آن را بفروشد، اجاره دهد یا انتقال دهد. بانک یا مرتهن دیگر هیچ حقی نسبت به مال ندارد. این رأی، پایان کامل رابطه رهنی و تحقق آزادی مالکیت است.
پرسش متداول الزام به فک رهن خودرو
پرسش: الزام به فک رهن خودرو به چه معناست؟
پاسخ: الزام به فک رهن خودرو یعنی درخواست از دادگاه برای آزاد کردن خودرو از حالت رهن، زمانی‌که مالک تمام اقساط یا بدهی را پرداخت کرده اما بانک یا شرکت لیزینگ از حذف رهن امتناع می‌کند. این دعوا معمولاً علیه بانک یا شرکت فروشنده طرح می‌شود و هدف آن صدور حکم فک رهن از سند خودرو در سامانه راهور است تا مالک بتواند آن را بفروشد یا انتقال دهد.
پرسش: چه زمانی باید دادخواست الزام به فک رهن خودرو داد؟
پاسخ: زمانی‌که اقساط یا بدهی خودرو به‌طور کامل پرداخت شده اما بانک هنوز در سامانه راهور، قید «در رهن» را برنداشته است. همچنین در صورت تأخیر یا خودداری از صدور نامه فک رهن توسط شرکت لیزینگ، مالک می‌تواند به دادگاه مراجعه کند. داشتن گواهی تسویه حساب رسمی برای طرح این دعوا الزامی است.
پرسش: فک رهن خودرو توسط چه نهادی انجام می‌شود؟
پاسخ: فک رهن خودرو در سامانه پلیس راهور انجام می‌شود، اما نامه آن باید از سوی بانک یا شرکت لیزینگ صادر گردد. پس از دریافت دستور دادگاه یا گواهی تسویه، بانک نامه فک رهن را به راهور ارسال می‌کند. اگر بانک همکاری نکند، اجرای احکام دادگاه این کار را مستقیماً انجام می‌دهد.
پرسش: مدارک لازم برای دادخواست فک رهن خودرو چیست؟
پاسخ: ۱) برگ سبز خودرو (در رهن بانک یا شرکت)،
۲) گواهی تسویه اقساط،
۳) قرارداد فروش یا لیزینگ،
۴) درخواست کتبی به بانک برای فک رهن،
۵) پاسخ یا سکوت بانک.
با ضمیمه این مدارک، دفتر خدمات قضایی دادخواست را ثبت می‌کند و پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارسال می‌شود.
پرسش: آیا فک رهن خودرو دعوای مالی محسوب می‌شود؟
پاسخ: خیر، طبق رویه قضایی، الزام به فک رهن خودرو از دعاوی غیرمالی است، چون هدف خواهان، مطالبه وجه یا خسارت نیست بلکه انجام تعهد اداری است. بنابراین هزینه دادرسی آن ثابت و ناچیز است. این نکته به نفع خریداران خودرو است که بتوانند راحت‌تر طرح دعوا کنند.
پرسش: دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای فک رهن خودرو کدام است؟
پاسخ: معمولاً دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده (بانک یا شرکت لیزینگ) یا محل تنظیم قرارداد تسهیلات صالح است. در برخی پرونده‌ها که خودرو در استان دیگری پلاک شده، دادگاه همان محل نیز می‌تواند با صدور نیابت قضایی اقدام کند.
پرسش: نمونه متن دادخواست الزام به فک رهن خودرو چگونه است؟
پاسخ:
«اینجانب با پرداخت کامل اقساط خودرو به شماره VIN … و تسویه کامل با بانک … تقاضای صدور حکم به الزام خوانده به فک رهن از خودرو مذکور را دارم. مستنداً به مواد ۱۰، ۲۱۹ و ۲۲۰ قانون مدنی و اصل وفای به عهد، صدور حکم به نفع اینجانب مورد استدعاست.»
پرسش: اجرای حکم فک رهن خودرو چطور انجام می‌شود؟
پاسخ: پس از صدور و قطعیت حکم، واحد اجرای احکام دادگاه نامه‌ای به بانک و پلیس راهور ارسال می‌کند. راهور با استناد به آن نامه، قید «در رهن» را از سیستم حذف می‌کند. سپس مالک می‌تواند برگ سبز جدید بدون قید رهن دریافت کند. معمولاً ظرف ۳۰ روز پس از صدور اجراییه انجام می‌شود.
پرسش: آیا فک رهن خودرو بدون مراجعه به دادگاه ممکن است؟
پاسخ: بله، اگر بانک یا شرکت پس از تسویه، همکاری کند. کافی است گواهی تسویه صادر و به راهور ارسال شود. اما در مواردی که بانک تعلل یا خودداری کند، تنها راه، طرح دعوا و صدور حکم قضایی است. بسیاری از مالکان مجبور می‌شوند از دادگاه الزام بانک به فک رهن را بخواهند.
پرسش: آیا شرکت‌های لیزینگ هم مشمول الزام به فک رهن می‌شوند؟
پاسخ: بله، لیزینگ‌ها نیز همانند بانک‌ها در صورت تسویه کامل اقساط موظف به فک رهن هستند. اگر از انجام آن خودداری کنند، می‌توان علیه آن‌ها دعوای الزام به فک رهن مطرح کرد. تفاوت فقط در مرجع صدور نامه است (واحد حقوقی شرکت به‌جای بانک).
پرسش: آیا فک رهن خودرو برای انتقال سند الزامی است؟
پاسخ: بله، تا زمانی که خودرو در رهن باشد، انتقال رسمی در دفاتر خدمات خودرو امکان‌پذیر نیست. بنابراین برای فروش، تعویض پلاک یا انتقال مالکیت، ابتدا باید فک رهن انجام شود. رأی دادگاه یا نامه بانک شرط لازم برای صدور برگ سبز جدید است.
پرسش: هزینه فک رهن خودرو چقدر است؟
پاسخ: هزینه اداری فک رهن شامل استعلام، ثبت در راهور و صدور برگ سبز جدید است. مبلغ آن بسته به نوع خودرو و محل صدور سند بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است. در صورت صدور حکم قضایی، هزینه اجرای حکم هم افزوده می‌شود که معمولاً بر عهده محکوم‌علیه (بانک) است.
پرسش: اگر بانک از فک رهن خودرو خودداری کند چه باید کرد؟
پاسخ: ابتدا باید درخواست کتبی فک رهن بدهید. اگر در مهلت ۱۰ روز پاسخ ندهند، می‌توانید دادخواست الزام به فک رهن طرح کنید. دادگاه با بررسی مدارک تسویه، بانک را ملزم به فک رهن می‌کند. در صورت امتناع پس از صدور حکم، اجرای احکام رأساً از طریق راهور اقدام می‌کند.
پرسش: آیا در خودروهای وامی، خریدار دوم هم حق طرح دعوا دارد؟
پاسخ: بله، اگر اقساط را خودش پرداخت کرده و در قرارداد انتقال، تعهد فک رهن به او منتقل شده باشد. در این صورت، خریدار دوم ذی‌نفع است و می‌تواند علیه بانک یا فروشنده دادخواست الزام به فک رهن بدهد. ارائه رسید پرداخت اقساط شرط اساسی است.
پرسش: مدت زمان رسیدگی به دعوای فک رهن خودرو چقدر است؟
پاسخ: معمولاً بین ۲ تا ۴ ماه زمان می‌برد. پرونده‌های با مدارک کامل سریع‌تر رسیدگی می‌شوند. اگر نیاز به کارشناسی یا استعلام از بانک نباشد، حتی ممکن است ظرف یک ماه رأی صادر شود. سپس مرحله اجرا حدود ۲۰ تا ۳۰ روز طول می‌کشد.
پرسش: آیا رأی الزام به فک رهن خودرو قابل تجدیدنظر است؟
پاسخ: بله، بانک یا شرکت لیزینگ می‌تواند ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ رأی، درخواست تجدیدنظر دهد. پس از تأیید در دادگاه تجدیدنظر، رأی قطعی می‌شود و قابل توقف نیست. در صورت استنکاف، اجرای احکام می‌تواند خودرو را مستقیماً از رهن آزاد کند.
پرسش: آیا می‌توان فک رهن جزئی خودرو را خواست؟
پاسخ: در خودرو عملاً فک رهن جزئی معنی ندارد؛ چون سند به‌صورت یکپارچه در رهن است. باید کل بدهی پرداخت شود تا بانک فک رهن را انجام دهد. تنها استثناء، خودروهایی با چند وام موازی است که در آن صورت می‌توان برای هر بخش جداگانه اقدام کرد.
پرسش: آیا بانک می‌تواند بابت فک رهن هزینه اضافی بگیرد؟
پاسخ: خیر، فقط هزینه‌های رسمی مثل استعلام و صدور نامه فک رهن مجاز است. هرگونه مطالبه وجه اضافی بدون مبنای قراردادی یا قانونی غیرقانونی است. در صورت بروز چنین موردی، می‌توان شکایت اداری یا قضایی علیه بانک مطرح کرد.
پرسش: اگر خودرو در رهن چند بانک باشد چه باید کرد؟
پاسخ: در این حالت، باید ابتدا بدهی هر بانک را جداگانه تسویه کرد. فک رهن خودرو فقط پس از تسویه کامل همه وام‌ها ممکن است. دادگاه نیز در رأی خود الزام همه‌ی بانک‌ها را قید می‌کند. اجرای احکام ترتیب فک رهن را طبق اولویت قراردادها انجام می‌دهد.
پرسش: آیا در پرونده فک رهن خودرو کارشناس تعیین می‌شود؟
پاسخ: معمولاً خیر، چون موضوع فک رهن اداری است. اما اگر اختلاف در محاسبه بدهی یا پرداخت اقساط باشد، دادگاه ممکن است کارشناس بانکی تعیین کند تا مانده بدهی را مشخص کند. نظر کارشناس مبنای رأی دادگاه قرار می‌گیرد.
پرسش: آیا می‌توان الزام به فک رهن خودرو را با الزام به انتقال سند همراه کرد؟
پاسخ: بله، در صورت خرید خودرو در رهن، می‌توان دو خواسته را همزمان مطرح کرد: الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی خودرو. این کار باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود و دادگاه هر دو را در یک رأی صادر می‌کند.
پرسش: آیا شرکت‌های خودروسازی مثل ایران‌خودرو و سایپا هم درگیر این دعوا می‌شوند؟
پاسخ: بله، چون بسیاری از خودروهای پیش‌فروش یا لیزینگی با مشارکت بانک‌ها عرضه می‌شوند. اگر شرکت یا بانک از فک رهن پس از پرداخت خودداری کند، خریدار می‌تواند علیه هر دو طرح دعوا کند. معمولاً شرکت فقط معرفی‌کننده است، اما در برخی قراردادها مسئول هم شناخته می‌شود.
پرسش: آیا الزام به فک رهن خودرو از طریق اجرای ثبت ممکن است؟
پاسخ: بله، اگر سند رهنی رسمی در دفترخانه تنظیم شده باشد، می‌توان از اداره ثبت نیز الزام به فک رهن را خواست. اما اگر موضوع از قرارداد بانکی یا لیزینگ ناشی شده باشد، مسیر دادگاه مناسب‌تر است. اجرای ثبت فقط تعهدات مندرج در سند رسمی را اجرا می‌کند.
پرسش: اگر خودرو به نام شخص فوت‌شده باشد چه می‌شود؟
پاسخ: وراث متوفی با ارائه گواهی انحصار وراثت می‌توانند ادامه اقساط را پرداخت کرده و از بانک فک رهن بخواهند. اگر بانک امتناع کند، وراث می‌توانند دادخواست الزام به فک رهن بدهند. رأی صادره به نام همه وراث ثبت می‌شود.
پرسش: آیا فک رهن خودرو باعث حذف جریمه‌ها می‌شود؟
پاسخ: خیر، فک رهن فقط به تعهد بانکی مربوط است و هیچ تأثیری بر بدهی‌های انتظامی خودرو ندارد. جریمه‌ها باید جداگانه در راهور تسویه شوند. پس از فک رهن، برگ سبز جدید فقط در صورت صفر بودن خلافی صادر می‌شود.
پرسش: آیا امکان درخواست دستور موقت برای جلوگیری از فروش خودرو در رهن وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر احتمال انتقال یا فروش غیرقانونی وجود داشته باشد، می‌توان هنگام طرح دعوا، تقاضای دستور موقت برای توقف نقل‌وانتقال داد. دادگاه در صورت احراز فوریت، دستور موقت صادر می‌کند تا از تضییع حقوق مالک جلوگیری شود.
پرسش: اگر بانک منحل شود، فک رهن خودرو چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: در صورت انحلال بانک، تعهدات آن به بانک عامل یا اداره تسویه بانک مرکزی منتقل می‌شود. اجرای احکام حکم فک رهن را به مرجع جانشین ابلاغ می‌کند. این موضوع مانع اجرای حکم نیست و مالک می‌تواند سند آزادشده دریافت کند.
پرسش: آیا در فک رهن خودرو، داشتن وکیل الزامی است؟
پاسخ: الزامی نیست، اما توصیه می‌شود. وکیل متخصص می‌تواند مدارک را کامل ارائه دهد، از ایرادات شکلی جلوگیری کند و در زمان اجرا، پیگیری‌های اداری را انجام دهد. در دعاوی بانکی یا لیزینگی، حضور وکیل معمولاً روند پرونده را سریع‌تر می‌کند.
پرسش: نتیجه نهایی الزام به فک رهن خودرو چیست؟
پاسخ: پس از صدور و اجرای حکم، قید «در رهن بانک» از سیستم راهور حذف می‌شود، برگ سبز جدید صادر می‌گردد و مالک می‌تواند خودرو را آزادانه بفروشد یا منتقل کند. این حکم پایان کامل تعهدات بانکی و بازگشت حق مالکیت کامل بر خودرو است.
پرسش متداول الزام به فک رهن ملک مشاع
پرسش: الزام به فک رهن ملک مشاع یعنی چه؟
پاسخ: الزام به فک رهن ملک مشاع یعنی درخواست از دادگاه برای آزادسازی سهم مالک از رهن، زمانی‌که ملک به‌صورت مشاعی (شریکی) است و یکی از شرکا بدهی خود را پرداخت کرده، اما مرتهن هنوز سند کل ملک را در رهن نگه داشته است. هدف از این دعوا، فک رهن نسبت به سهم پرداخت‌شده است تا مالک بتواند از حق خود بهره‌مند شود.
پرسش: در ملک مشاع، فک رهن برای هر شریک جداگانه ممکن است؟
پاسخ: بله، اگر هر شریک سهم خود از بدهی را پرداخت کرده باشد و مرتهن موافقت کند، دادگاه می‌تواند حکم به فک رهن جزئی صادر کند. اما در عمل، چون سند ملک مشترک است، معمولاً نیاز به همکاری بانک و سایر شرکا دارد تا تفکیک و سپس فک رهن انجام شود.
پرسش: آیا فک رهن ملک مشاع بدون رضایت سایر شرکا ممکن است؟
پاسخ: در اصل بله، چون فک رهن مربوط به تعهد شخصی هر مالک است. ولی اگر رهن بر کل ملک برقرار باشد و به‌صورت یکجا در دفتر املاک ثبت شده، اجرای فک رهن جزئی منوط به امکان تفکیک فنی و موافقت بانک است. دادگاه معمولاً دستور کارشناسی برای تعیین حدود سهم را صادر می‌کند.
پرسش: مدارک لازم برای دادخواست فک رهن ملک مشاع چیست؟
پاسخ: ۱) سند رسمی مالکیت مشاعی،
۲) قرارداد رهن یا تسهیلات،
۳) گواهی تسویه حساب سهم خود،
۴) پاسخ یا امتناع بانک،
۵) استعلام از اداره ثبت.
با این مدارک می‌توان دادخواست الزام به فک رهن از سهم مشاعی را از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت کرد.
پرسش: مرجع صالح برای رسیدگی به فک رهن ملک مشاع کجاست؟
پاسخ: دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع ملک صلاحیت دارد. در صورت تعدد شرکا در حوزه‌های مختلف، محل وقوع پلاک ثبتی ملاک است. دادگاه پس از احراز مالکیت و تسویه سهم خواهان، حکم به فک رهن از سهم او صادر می‌کند.
پرسش: فک رهن ملک مشاع در اداره ثبت چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: پس از صدور حکم قطعی، اجرای احکام دادگاه دستور فک رهن را به اداره ثبت می‌فرستد. ثبت با توجه به سهم خواهان و گواهی کارشناسی، قید رهن را از همان مقدار سهم حذف می‌کند. در سند نیز عبارت «فک رهن نسبت به سهم مشاعی خواهان» درج می‌شود.
پرسش: آیا فک رهن ملک مشاع به تفکیک ملک منجر می‌شود؟
پاسخ: خیر، فک رهن به‌تنهایی به معنای تفکیک نیست. فقط وضعیت رهنی را برمی‌دارد. برای جدا شدن سهم، باید جداگانه درخواست افراز یا تفکیک شود. بنابراین، ممکن است ملک هنوز مشاع باشد ولی سهم خواهان از رهن آزاد شده باشد.
پرسش: آیا سایر شرکا می‌توانند مانع فک رهن شوند؟
پاسخ: اگر بدهی مربوط به کل ملک باشد و فقط یکی از شرکا پرداخت کرده باشد، سایرین می‌توانند اعتراض کنند تا پرداخت سهم آن‌ها هم مشخص شود. اما اگر خواهان سهم خود را جداگانه تسویه کرده، شرکا حق جلوگیری از فک رهن نسبت به همان سهم را ندارند.
پرسش: در صورت فوت یکی از شرکا، فک رهن سهم او چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ: وراث او باید گواهی انحصار وراثت و تسویه سهم بدهی متوفی را ارائه دهند. سپس دادگاه می‌تواند فک رهن سهم متوفی را به نام وراث صادر کند. اگر فقط برخی وراث اقدام کنند، فک رهن فقط برای سهم آنان انجام می‌شود.
پرسش: آیا فک رهن ملک مشاع دعوای مالی است؟
پاسخ: خیر، طبق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور، دعوای الزام به فک رهن ماهیت غیرمالی دارد. چون هدف، مطالبه وجه نیست بلکه الزام به انجام تعهد است. بنابراین هزینه دادرسی آن کمتر و ثابت است.
پرسش: آیا می‌توان فک رهن ملک مشاع را همراه با انتقال سند خواست؟
پاسخ: بله، بسیاری از خواهان‌ها دو خواسته را همزمان مطرح می‌کنند: الزام به فک رهن و انتقال رسمی سهم خود. در این حالت، دادگاه ابتدا حکم به فک رهن می‌دهد و پس از اجرا، سند انتقال رسمی صادر می‌شود.
پرسش: اگر بانک فقط به‌صورت کلی رهن گرفته باشد، تکلیف سهم‌ها چیست؟
پاسخ: در این حالت، باید کارشناسی انجام شود تا سهم هر شریک از بدهی مشخص شود. سپس هر شریک می‌تواند سهم خود را بپردازد و تقاضای فک رهن سهمش را بدهد. دادگاه بر اساس نظریه کارشناسی رأی صادر می‌کند.
پرسش: آیا فک رهن جزئی در ملک مشاع ممکن است؟
پاسخ: بله، مشروط به اینکه تسویه سهم مربوطه انجام شده باشد و تفکیک سهم از نظر ثبتی ممکن باشد. در غیر این صورت، فک رهن جزئی غیرقابل اجراست چون رهن به کل ملک تعلق دارد. گاهی دادگاه با جلب نظر ثبت، فک رهن جزئی را با دستور ویژه اجرا می‌کند.
پرسش: آیا همه شرکا باید در دادخواست الزام به فک رهن شرکت کنند؟
پاسخ: الزامی نیست. هر شریک می‌تواند به‌تنهایی برای سهم خود اقدام کند. اما اگر فک رهن بر کل ملک خواسته شود، حضور همه شرکا ضروری است. در غیر این صورت، دادگاه فقط نسبت به خواهان رأی صادر می‌کند.
پرسش: آیا اجرای حکم فک رهن ملک مشاع سخت‌تر است؟
پاسخ: بله، چون باید سهم دقیق مالک مشخص شود و اداره ثبت قید رهن را فقط از همان مقدار حذف کند. اگر در سند، سهم مشاعی دقیقاً مشخص نباشد، اجرای حکم با تأخیر و نیاز به کارشناسی همراه می‌شود.
پرسش: اگر سایر شرکا بدهی خود را نپردازند، بانک چه می‌کند؟
پاسخ: بانک فقط سهم پرداخت‌شده را آزاد می‌کند و باقی ملک در رهن می‌ماند. در صورت فروش یا انتقال، سهم آزادشده قابل معامله است اما بقیه نه. در برخی موارد، بانک فک رهن کل ملک را منوط به تسویه تمام شرکا می‌داند.
پرسش: آیا می‌توان علیه شریک بدهکار هم دعوای الزام به فک رهن اقامه کرد؟
پاسخ: بله، اگر شریک با عدم پرداخت سهم خود باعث مانع در فک رهن کل شده باشد، سایر شرکا می‌توانند علیه او طرح دعوا کنند و الزام به پرداخت سهم بدهی یا فک رهن را بخواهند. این دعوا نوعی «رجوع شریک به شریک» است.
پرسش: در فک رهن ملک مشاع، نقش اداره ثبت چیست؟
پاسخ: اداره ثبت پس از دریافت دستور دادگاه، قید رهن را فقط نسبت به سهم خواهان حذف می‌کند. در دفتر املاک، شرحی درج می‌شود که سهم مشخصی از رهن آزاد شده است. ثبت نمی‌تواند بیش از آنچه در رأی آمده اقدام کند.
پرسش: آیا در فک رهن ملک مشاع، کارشناس رسمی نقش دارد؟
پاسخ: بله، تقریباً در تمام پرونده‌ها کارشناس رسمی برای تعیین سهم هر شریک و ارزش آن تعیین می‌شود. نظر او مبنای رأی دادگاه قرار می‌گیرد. هزینه کارشناسی معمولاً بر عهده خواهان است، مگر دادگاه ترتیب دیگری بدهد.
پرسش: آیا فک رهن ملک مشاع باعث پایان شراکت می‌شود؟
پاسخ: خیر، فقط وضعیت رهنی برطرف می‌شود. ملک همچنان مشاع باقی می‌ماند مگر اینکه بعداً درخواست افراز یا تقسیم شود. فک رهن تأثیری بر مالکیت شرکای دیگر ندارد.
پرسش: اگر در ملک مشاع چند رهن مختلف وجود داشته باشد، چه باید کرد؟
پاسخ: باید هر رهن به‌صورت جداگانه فک شود. یعنی فک رهن از بانک اول، سپس بانک دوم و… . دادگاه برای هر رهن حکم جدا صادر می‌کند. ترتیب فک نیز طبق تاریخ تنظیم اسناد رعایت می‌شود.
پرسش: آیا بانک می‌تواند از فک رهن سهم آزادشده خودداری کند؟
پاسخ: خیر، پس از پرداخت سهم خواهان و صدور حکم دادگاه، بانک مکلف به اجرای فک رهن است. خودداری یا تأخیر، تخلف محسوب می‌شود و خواهان می‌تواند اجرای حکم از طریق دادگاه را بخواهد.
پرسش: آیا فک رهن سهم مشاع بدون سند رسمی امکان‌پذیر است؟
پاسخ: خیر، چون فک رهن یک اقدام ثبتی است و نیاز به سند رسمی دارد. حتی اگر حکم قضایی صادر شود، اجرای آن باید از طریق اداره ثبت و صدور سند رسمی انجام گیرد. اسناد عادی در این زمینه اعتباری ندارند.
پرسش: اگر در جریان فک رهن، اختلاف بر سر سهم ایجاد شود چه می‌شود؟
پاسخ: در این صورت، دادگاه پرونده را به کارشناس ارجاع می‌دهد تا میزان دقیق سهم هر شریک و بدهی مربوطه را تعیین کند. پس از اعلام نظر کارشناسی، قاضی بر همان مبنا رأی صادر می‌کند.
پرسش: آیا امکان طرح دعوای الزام به فک رهن علیه همه شرکا و بانک با هم وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر هدف فک رهن کل ملک باشد. در این حالت، دادگاه همه طرف‌ها را احضار می‌کند و در رأی نهایی مشخص می‌کند که کدام طرف مکلف به پرداخت یا اقدام است. این روش برای پایان سریع‌تر رهن مؤثرتر است.
پرسش: آیا در فک رهن ملک مشاع می‌توان دستور موقت گرفت؟
پاسخ: بله، اگر بیم انتقال یا فروش ملک توسط سایر شرکا یا بانک وجود داشته باشد، خواهان می‌تواند هنگام طرح دعوا تقاضای دستور موقت برای توقف نقل‌وانتقال دهد تا حقوقش محفوظ بماند.
پرسش: آیا فک رهن ملک مشاع از طریق ثبت ممکن است؟
پاسخ: در صورتی‌که قرارداد رهن رسمی باشد و بانک همکاری کند، اداره ثبت می‌تواند با تسویه سهم مربوطه، فک رهن را انجام دهد. اما اگر اختلاف وجود داشته باشد، نیاز به حکم قضایی است.
پرسش: نتیجه نهایی فک رهن ملک مشاع چیست؟
پاسخ: پس از اجرای حکم، قید رهن از سهم مشاعی خواهان در سند حذف می‌شود و او می‌تواند آن را آزادانه بفروشد یا منتقل کند. سایر شرکا فقط نسبت به سهم رهنی خود مسئول خواهند بود.
پرسش متداول الزام به فک رهن مالی یا غیرمالی
پرسش: دعوای الزام به فک رهن مالی است یا غیرمالی؟
پاسخ: طبق رأی وحدت رویه شماره ۶۷۲ دیوان عالی کشور، دعوای الزام به فک رهن غیرمالی است؛ چون هدف آن مطالبه وجه یا خسارت نیست بلکه انجام تعهد قراردادی است. بنابراین، هزینه دادرسی آن ثابت است و بر اساس تعرفه دعاوی غیرمالی محاسبه می‌شود.
پرسش: چرا الزام به فک رهن را غیرمالی می‌دانند؟
پاسخ: چون در این دعوا خواهان از دادگاه نمی‌خواهد وجهی بگیرد، بلکه می‌خواهد متعهد (مثل بانک یا فروشنده) به انجام تعهد خود عمل کند. در واقع موضوع، «الزام به انجام فعل» است نه «پرداخت وجه». این تمایز باعث می‌شود هزینه و روند رسیدگی ساده‌تر باشد.
پرسش: آیا همیشه دعوای فک رهن غیرمالی است؟
پاسخ: در اغلب موارد بله، مگر اینکه همراه با خواسته مالی دیگر مثل مطالبه خسارت تأخیر یا وجه‌التزام طرح شود. در آن صورت، بخش خسارت مالی محسوب می‌شود و باید هزینه دادرسی جداگانه برای آن پرداخت شود.
پرسش: تفاوت دعوای مالی و غیرمالی در فک رهن چیست؟
پاسخ: دعوای غیرمالی فقط به الزام متعهد برای انجام فک رهن می‌پردازد، ولی دعوای مالی علاوه بر آن شامل پرداخت وجه یا خسارت است. تفاوت مهم در هزینه دادرسی و صلاحیت مرجع رسیدگی است. در غیرمالی، هزینه ثابت و مرجع دادگاه عمومی است.
پرسش: هزینه دادرسی فک رهن چقدر است؟
پاسخ: طبق تعرفه سال ۱۴۰۴، هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان است. این مبلغ هنگام ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی پرداخت می‌شود. اگر خواهان چند خواسته مثل «الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی» داشته باشد، هزینه برای هر کدام جداگانه محاسبه می‌شود.
پرسش: آیا رأی فک رهن مالی تلقی می‌شود چون ارزش ملک زیاد است؟
پاسخ: خیر، ارزش ملک تأثیری در ماهیت دعوا ندارد. آنچه ملاک است، نوع خواسته است. چون خواسته صرفاً انجام تعهد (فک رهن) است، نه مطالبه ارزش مالی، دعوا غیرمالی محسوب می‌شود حتی اگر ملک میلیاردی باشد.
پرسش: آیا فک رهن خودرو هم دعوای غیرمالی است؟
پاسخ: بله، طبق رویه قضایی، الزام به فک رهن خودرو نیز غیرمالی است. چون خواسته، آزادسازی سند از قید رهن است نه مطالبه وجه. بنابراین هزینه دادرسی آن هم ثابت و پایین است، حتی اگر ارزش خودرو زیاد باشد.
پرسش: در دعوای فک رهن، اگر خسارت تأخیر خواسته شود چه می‌شود؟
پاسخ: در این صورت دعوا «مالی» محسوب می‌شود چون شامل وجه نقد است. دادگاه برای بخش خسارت، هزینه دادرسی متناسب با مبلغ خواسته دریافت می‌کند. بنابراین اگر فقط فک رهن خواسته شود، غیرمالی؛ ولی اگر خسارت هم خواسته شود، مالی است.
پرسش: آیا دعوای فک رهن در شورای حل اختلاف قابل طرح است؟
پاسخ: چون غیرمالی است، اگر مبلغ مالی مطرح نباشد، شورای حل اختلاف صلاحیت ندارد. فقط دادگاه عمومی حقوقی صالح است. شورای حل اختلاف فقط در دعاوی مالی زیر ۲۰ میلیون تومان صلاحیت دارد.
پرسش: آیا می‌توان فک رهن مالی را به داوری ارجاع داد؟
پاسخ: بله، اگر در قرارداد شرط داوری درج شده باشد. مثلاً در قرارداد تسهیلات بانکی قید شود که اختلافات ناشی از آن در هیئت داوری حل می‌شود. اما اگر داور از صدور رأی خودداری کند یا طرف مقابل همکاری نکند، دادگاه صلاحیت رسیدگی دارد.
پرسش: در پرونده‌های بانکی، فک رهن مالی است یا غیرمالی؟
پاسخ: همچنان غیرمالی است. حتی اگر مبلغ وام بالا باشد، دعوا مربوط به الزام بانک به انجام تعهد قراردادی (فک رهن) است، نه مطالبه وجه. اما اگر خواهان بخواهد بانک را به پرداخت خسارت تأخیر هم محکوم کند، آن بخش مالی محسوب می‌شود.
پرسش: آیا هزینه کارشناسی در دعوای غیرمالی الزام به فک رهن وجود دارد؟
پاسخ: معمولاً خیر، مگر در صورت اختلاف درباره پرداخت بدهی یا حدود سهم ملک. در این موارد، دادگاه کارشناس تعیین می‌کند و هزینه کارشناسی به‌صورت علی‌الحساب از خواهان گرفته می‌شود، اما ماهیت دعوا همچنان غیرمالی است.
پرسش: آیا در رأی دادگاه ذکر می‌شود که دعوا غیرمالی است؟
پاسخ: معمولاً خیر، اما از نوع خواسته مشخص است. اگر دادگاه در رأی خود عبارت «الزام به فک رهن» را بدون تعیین مبلغ قید کند، به‌صورت ضمنی غیرمالی تلقی می‌شود. در صورت اعتراض بانک به هزینه دادرسی، قاضی این موضوع را تصریح می‌کند.
پرسش: در دعوای غیرمالی فک رهن، آیا خواهان می‌تواند حق‌الوکاله بیشتری مطالبه کند؟
پاسخ: بله، طبق تعرفه حق‌الوکاله وکلا، در دعاوی غیرمالی نیز میزان مشخصی از هزینه به وکیل تعلق می‌گیرد. معمولاً وکلا در قرارداد، مبلغ توافقی تعیین می‌کنند که مستقل از مالی یا غیرمالی بودن دعواست.
پرسش: آیا فک رهن مالی در نظام ثبتی معنا دارد؟
پاسخ: اصطلاح «فک رهن مالی» از نظر ثبتی صحیح نیست؛ چون فک رهن همیشه عملی غیرمالی محسوب می‌شود. در نظام ثبتی، فقط نوع مال (منقول یا غیرمنقول) مهم است، نه مالی یا غیرمالی بودن دعوا.
پرسش: آیا می‌توان فک رهن را در قالب قرارداد خصوصی انجام داد؟
پاسخ: بله، طرفین می‌توانند در قرارداد تعهد کنند که پس از پرداخت دین، مرتهن ملزم به فک رهن شود. این تعهد قراردادی است و اگر انجام نشود، طرف مقابل می‌تواند از دادگاه الزام او را بخواهد. این نوع فک رهن نیز غیرمالی است.
پرسش: اگر موضوع فک رهن زمین کشاورزی باشد، باز هم غیرمالی است؟
پاسخ: بله، نوع ملک تأثیری ندارد. مهم ماهیت دعواست. چه زمین کشاورزی باشد چه آپارتمان یا مغازه، مادامی که خواسته الزام به انجام فک رهن باشد، دعوا غیرمالی است.
پرسش: در دعوای غیرمالی فک رهن، آیا می‌توان خسارت دادرسی گرفت؟
پاسخ: بله، طبق ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی، قاضی می‌تواند محکوم‌علیه را به پرداخت هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل محکوم کند. این خسارت جنبه مالی دارد اما ماهیت دعوا را تغییر نمی‌دهد.
پرسش: آیا فک رهن در املاک مشاعی نیز غیرمالی است؟
پاسخ: بله، حتی در املاک مشاع که فک رهن جزئی انجام می‌شود، ماهیت دعوا غیرمالی باقی می‌ماند. چون موضوع همچنان انجام تعهد است نه مطالبه وجه. تنها در صورت الحاق خسارت، دعوا مالی تلقی می‌شود.
پرسش: اگر همزمان چند خواسته مثل فک رهن و تنظیم سند مطرح شود، دعوا مالی می‌شود؟
پاسخ: خیر، هر خواسته به‌صورت جداگانه بررسی می‌شود. هر دو خواسته (فک رهن و تنظیم سند) ذاتاً غیرمالی هستند و هزینه ثابت دارند. مگر اینکه یکی از خواسته‌ها جنبه مالی داشته باشد، مثل مطالبه وجه یا خسارت.
پرسش: آیا در پرونده‌های لیزینگ خودرو، فک رهن مالی است؟
پاسخ: خیر، همچنان غیرمالی است. در این پرونده‌ها خواهان فقط آزادسازی خودرو از رهن را می‌خواهد، نه دریافت وجه. حتی اگر ارزش خودرو بالا باشد، نوع دعوا تغییری نمی‌کند.
پرسش: آیا دیوان عدالت اداری به دعوای فک رهن غیرمالی رسیدگی می‌کند؟
پاسخ: فقط اگر موضوع تخلف اداری باشد؛ مثلاً بانک یا اداره ثبت از اجرای حکم فک رهن خودداری کند. در این حالت، شکایت در دیوان عدالت اداری طرح می‌شود، اما اصل دعوا (فک رهن) غیرمالی باقی می‌ماند.
پرسش: تفاوت دعوای غیرمالی با دعاوی اعلامی چیست؟
پاسخ: دعوای غیرمالی الزام‌آور است و نتیجه آن تعهد به انجام عمل است (مثل فک رهن). اما دعوای اعلامی فقط وضعیت حقوقی را اعلام می‌کند، نه الزام به عمل. در فک رهن، هدف الزام مرتهن به اقدام عملی است.
پرسش: آیا امکان تبدیل دعوای غیرمالی فک رهن به مالی وجود دارد؟
پاسخ: بله، اگر خواهان در جریان رسیدگی خسارت یا وجه التزام مطالبه کند. در این حالت دادگاه میزان خواسته را تعیین و هزینه دادرسی مالی می‌گیرد. اما اصل فک رهن همچنان غیرمالی باقی می‌ماند.
پرسش: آیا در پرونده‌های بانکی فک رهن، قاضی نوع دعوا را مشخص می‌کند؟
پاسخ: بله، معمولاً در برگ رأی یا گزارش مدیر دفتر دادگاه قید می‌شود که دعوا غیرمالی است. این تعیین نوع دعوا برای محاسبه هزینه دادرسی و صلاحیت مرجع اهمیت دارد.
پرسش: آیا می‌توان هزینه دادرسی فک رهن را از محکوم‌علیه گرفت؟
پاسخ: بله، طبق ماده ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت صدور حکم به نفع خواهان، کلیه هزینه‌های دادرسی بر عهده محکوم‌علیه است. حتی اگر دعوا غیرمالی باشد.
پرسش: آیا دعوای فک رهن مالی در موارد خاص وجود دارد؟
پاسخ: فقط در صورتی که خواسته خواهان، پرداخت وجه به جای انجام فک رهن باشد؛ مثلاً اگر انجام فک رهن ناممکن شده باشد و خواهان ارزش مالی آن را مطالبه کند. در این حالت، دعوا مالی تلقی می‌شود.
پرسش: نتیجه نهایی تمایز مالی و غیرمالی در فک رهن چیست؟
پاسخ: دانستن ماهیت غیرمالی فک رهن به متقاضی کمک می‌کند هزینه و مرجع رسیدگی را درست انتخاب کند. در اغلب موارد، دعوا غیرمالی است و هزینه ثابت دارد. فقط در صورت اضافه شدن مطالبه وجه یا خسارت، مالی تلقی می‌شود.
✅ اطمینان، نخستین گام در مسیر عدالت است
برای آن دسته از عزیزانی که مایل‌اند از اصالت پروانه وکالت وکلای گروه حقوقی دی اطمینان حاصل کنند، باید یادآور شد که این اقدام نشانه‌ای از دقت، هوشمندی و حق‌طلبی شماست.
جهت استعلام وضعیت وکلای رسمی، می‌توانید با مراجعه به سایت رسمی کانون وکلای دادگستری مرکز به نشانی:
نام و نام خانوادگی وکیل مورد نظر را جست‌وجو کرده و اطلاعات مربوط به پروانه وکالت، حوزه فعالیت، شماره پروانه و سابقه عضویت وی را بررسی نمایید.
ما در گروه حقوقی دی، به شفافیت و صداقت پایبندیم و افتخار داریم که تمامی وکلای ما دارای پروانه معتبر و رسمی از کانون وکلا هستند. شایسته است که در انتخاب وکیل، هم به تخصص توجه شود و هم به اعتبار قانونی آن.
