چرا آشنایی با ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر مهم است؟
ستاد مبارزه با مواد مخدر، مهمترین نهاد سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت در حوزه مواد مخدر در ایران است.
بسیاری تصور میکنند این ستاد فقط یک مجموعه اداری زیر نظر دولت است؛ اما واقعیت این است که:
✔ ستاد مستقیماً زیر نظر ریاست جمهوری اداره میشود
✔ سیاستگذاری اصلی مبارزه با مواد مخدر در همین ستاد انجام میشود
✔ تمام دستگاههای نظامی، امنیتی، انتظامی و قضایی موظف به اجرای مصوبات این ستاد هستند
بنابراین آشنایی با ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر برای:
-
وکلا
-
دانشجویان حقوق
-
پژوهشگران
-
مسئولین
-
فعالان اجتماعی
-
و حتی خانوادههای درگیر با موضوع اعتیاد
کاملاً ضروری است.
این ستاد بزرگترین نهاد هماهنگکننده در کشور برای مبارزه با مواد مخدر، پیشگیری از اعتیاد، درمان معتادان و مقابله با قاچاق محسوب میشود.
مشاوره تخصصی با وکیل مواد مخدر
اگر:
-
پرونده مواد مخدر دارید
-
عملیات پلیس بهدرستی انجام نشده
-
اموال شما توقیف شده
-
کمپ یا مرکز درمانی برای شما مشکل ایجاد کرده
-
نیاز به دفاعیه تخصصی دارید
ما در کنار شما هستیم.
👉 مؤسسه حقوقی دی – تیم وکلای تخصصی مواد مخدر
ستاد مبارزه با مواد مخدر چیست؟
ستاد مبارزه با مواد مخدر نهادی است که بر اساس:
-
قانون مبارزه با مواد مخدر (مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام)
-
اصلاحات ۱۳۸۹ و ۱۳۹۶
ایجاد شده و بهعنوان مرکز فرماندهی ملی در امور مواد مخدر فعالیت میکند.
این ستاد سه نقش اصلی دارد:
-
سیاستگذاری
-
هماهنگی بین دستگاهها
-
نظارت بر اجرای برنامهها
تمام برنامههای ملی کاهش عرضه، کاهش تقاضا، درمان، کاهش آسیب و اطلاعرسانی، در همین ستاد پایهگذاری میشود.
اعضاء ستاد ستاد مبارزه با مواد مخدر:
- رئیس جمهور
- دادستان کل کشور
- وزیر کشور
- وزیر اطلاعات
- وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی
- وزیر آموزش و پرورش
- رئیس سازمان صدا و سیما
- فرمانده نیروی انتظامی
- سرپرست دادگاه انقلاب اسلامی
- سرپرست سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی
- فرمانده نیروی مقاومت بسیج
- وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
ساختار کلان ستاد مبارزه با مواد مخدر چگونه است؟
ساختار ستاد از سه بخش اصلی تشکیل شده:
-
شورای عالی (بالاترین رکن)
-
دبیرخانه ستاد (اجراییترین بخش)
-
کمیتهها و کارگروههای تخصصی
در ادامه هر بخش را با جزئیات کامل توضیح میدهم.
رکن اول — شورای عالی ستاد مبارزه با مواد مخدر
این شورا مهمترین سطح تصمیمگیری در حوزه مواد مخدر در کل کشور است.
✔ ریاست شورا:
رئیسجمهور
در غیاب رئیسجمهور،
معاون اول ریاست جلسات را برعهده میگیرد.
✔ اعضای شورا (ترکیب رسمی):
-
وزیر کشور
-
وزیر اطلاعات
-
وزیر بهداشت
-
وزیر اقتصاد
-
وزیر آموزش و پرورش
-
وزیر ورزش
-
فرمانده نیروی انتظامی
-
رئیس سازمان صدا و سیما
-
رئیس سازمان بهزیستی
-
دادستان کل کشور
-
رئیس سازمان زندانها
-
رئیس گمرک
-
فرمانده سپاه
-
یک عضو از قوه قضاییه به انتخاب رئیس قوه
-
نماینده ستاد کل نیروهای مسلح
-
رئیس جمعیت هلال احمر
این ترکیب نشان میدهد شورای عالی،
یک نهاد فراجناحی، فرادستگاهی و فراوزارتی است.
وظایف شورای عالی:
-
تصویب سیاستهای کلان کشور
-
تصویب برنامههای ملی ۵ ساله
-
تخصیص بودجه به دستگاهها
-
تصویب طرحهای پیشگیری
-
تدوین سیاستهای مقابله با قاچاق
-
نظارت بر عملکرد استانها
-
کاربردیسازی پژوهشها
اگر بخواهیم خلاصه کنیم:
شورای عالی = مغز تصمیمگیری و رهبر اصلی مبارزه با مواد مخدر در ایران
رکن دوم — دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر (مهمترین بخش اجرایی)
دبیرخانه ستاد همان «وزارتخانهٔ پنهان مواد مخدر» است.
چرا؟
چون تمام تصمیمات اجرایی، طرحها، هماهنگیها و عملیاتها از این بخش هدایت میشود.
✔ رئیس دبیرخانه:
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر
دبیرکل یکی از مهمترین مقامات کشور در حوزه مواد مخدر است و معمولاً با حکم رئیسجمهور منصوب میشود.
مهمترین معاونتهای دبیرخانه ستاد
ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر در بخش دبیرخانه شامل این معاونتهاست:
-
معاونت کاهش تقاضا
-
معاونت مقابله با عرضه و عملیات
-
معاونت توسعه و پیشگیری
-
معاونت مقابله با جرائم سازمانیافته
-
معاونت بینالملل و همکاریهای خارجی
-
معاونت حقوقی، امور مجلس و قضایی
-
معاونت فرهنگی و مطالعات اجتماعی
-
مرکز تحقیقات و رصد اعتیاد
-
دفتر روابط عمومی و اطلاعرسانی
-
اداره کل مالی و پشتیبانی
هر معاونت نقش کلیدی در اجرای مصوبات دارد.
✔ معاونت مقابله با عرضه (مهمترین بخش مبارزه سخت)
وظایف این معاونت:
-
هماهنگی عملیات پلیس
-
اجرای طرحهای پاکسازی
-
انهدام باندهای قاچاق
-
بررسی خطوط ترانزیت مواد
-
همکاری با مرزبانی و گمرک
✔ معاونت کاهش تقاضا
این بخش مسئول:
-
درمان اعتیاد
-
کاهش آسیب
-
مراکز درمانی
-
سمزدایی
-
کمپها
است.
✔ معاونت بینالملل
این معاونت همکاری با:
-
UNODC
-
کشورهای همسایه
-
سازمانهای جهانی
را برعهده دارد.
رکن سوم — کمیتهها و کارگروههای تخصصی ستاد
ستاد مبارزه با مواد مخدر دارای چند کمیته بسیار مهم است که بخش مهم «ساختار ستاد» را تشکیل میدهند:
✔ کمیته پیشگیری
تمرکز: آموزش، فرهنگسازی، پیشگیری در مدارس و محیط کار.
✔ کمیته مقابله با عرضه
مهمترین کمیته عملیاتی با همکاری پلیس و سپاه.
✔ کمیته درمان و کاهش آسیب
برنامهریزی کمپها و کلینیکهای درمان اعتیاد.
✔ کمیته حقوقی و قضایی
پیشنهاد اصلاح قوانین، بررسی پروندههای مهم.
✔ کمیته مقابله با جرائم سازمانیافته
پیگیری باندهای بزرگ و شبکههای قاچاق.
✔ کمیته پژوهش، رصد و مطالعات
تحلیل آمار، پایش الگوهای مصرف، تحقیقات میدانی.
ساختار استانی ستاد مبارزه با مواد مخدر
در هر استان یک ستاد استانی وجود دارد به ریاست:
استاندار
ترکیب ستادهای استانی مشابه ستاد مرکزی است اما کوچکتر:
-
فرمانده انتظامی استان
-
مدیرکل اطلاعات
-
مدیرکل بهزیستی
-
مدیرکل آموزش و پرورش
-
رئیس دادگستری استان
-
دانشگاه علوم پزشکی
-
سازمان زندانها
این ساختار باعث میشود سیاستهای ملی به سطح استان و شهرستان اجرا شود.
ستاد شهرستانی مبارزه با مواد مخدر
در شهرستانها نیز ستادهای کوچکتری حضور دارند:
-
فرماندار
-
نیروی انتظامی
-
بخشداری
-
بهزیستی
-
شبکه بهداشت
-
آموزش و پرورش
این ساختار کاملترین سطح اجرایی ستاد در کشور است.
قوانین، اختیارات، وظایف و نقش دستگاهها در ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
چارچوب قانونی ستاد مبارزه با مواد مخدر
تمام ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر بر پایه سه قانون اصلی بنا شده است:
-
قانون مبارزه با مواد مخدر (مصوب مجمع تشخیص)
-
اصلاحات سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۶
-
آییننامه ساختار و شرح وظایف ستاد مبارزه با مواد مخدر
این اسناد، ستون فقرات حقوقی ستاد هستند و:
-
composition (ترکیب اعضا)
-
duties (وظایف)
-
authorities (اختیارات)
-
responsibilities (تعهدات دستگاهها)
را مشخص میکنند.
مهمترین اختیارات قانونی ستاد مبارزه با مواد مخدر
ستاد دارای اختیارات بسیار گستردهای است که در بسیاری از موارد فراتر از وزارتخانهها عمل میکند.
✔ ۱. سیاستگذاری کلان ملی
هیچ طرح، برنامه یا اقدامی در حوزه مواد مخدر بدون تصویب ستاد، رسمیت ندارد.
✔ ۲. ابلاغ دستورالعمل به همه دستگاهها
تمام وزارتخانهها، سازمانها و نهادهای نظامی موظف به تبعیت هستند.
✔ ۳. نظارت بر اجرای قوانین و برنامهها
ستاد میتواند:
-
گزارش بخواهد
-
تذکر بدهد
-
برنامه را متوقف کند
-
دستگاه را ملزم به اقدام کند
✔ ۴. تعیین مأموریت دستگاهها
مثلاً تعیین میکند:
-
پلیس در چه عملیاتهایی حضور داشته باشد
-
وزارت بهداشت چند مرکز درمان راهاندازی کند
-
صدا و سیما چه محتوایی منتشر کند
✔ ۵. تدوین برنامههای ۵ ساله مواد مخدر
این برنامهها مهمترین اسناد کشور در این حوزهاند.
✔ ۶. تنظیم سیاستهای کاهش عرضه و تقاضا
ستاد محور اصلی کنترل مصرف و پیشگیری است.
وظایف قانونی ستاد مبارزه با مواد مخدر بر اساس آییننامه رسمی
در آییننامه ساختار ستاد، وظایف ستاد در ۷ دسته تعریف شده:
۱) سیاستگذاری، هدایت و هماهنگی
ستاد باید:
-
سیاستهای ملی را تدوین کند
-
دستگاهها را هماهنگ کند
-
روابط بینالمللی را مدیریت کند
-
برنامههای استانی و شهرستانی را هدایت کند
در واقع:
اگر ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر یک بدن باشد،
این بخش، مغز آن است.
۲) پیشگیری از اعتیاد
ستاد مسئول:
-
پیشگیری در مدارس
-
آموزش در دانشگاهها
-
اقدامات رسانهای
-
فرهنگسازی
-
آموزش خانوادهها
-
برنامههای محیط کار
است.
تمرکز این بخش: پیشگیری قبل از وقوع جرم.
۳) درمان، بازتوانی و کاهش آسیب
ستاد موظف است:
-
مراکز درمان اعتیاد ایجاد کند
-
کمپها را ساماندهی کند
-
مراکز گذری (DIC) را حمایت کند
-
حمایتهای اجتماعی ارائه دهد
-
برنامههای کاهش آسیب مثل MMT را اجرا کند
این بخش با همکاری بهزیستی و وزارت بهداشت انجام میشود.
۴) مقابله با عرضه و جرائم سازمانیافته
یکی از مهمترین وظایف ستاد.
وظایف اصلی:
-
مبارزه با قاچاق
-
عملیات پلیسی و امنیتی
-
مبارزه با باندها
-
کنترل مرزها
-
اجرای طرحهای عملیاتی
ستاد در این بخش با:
-
پلیس مبارزه با مواد مخدر
-
سپاه
-
وزارت اطلاعات
-
مرزبانی
همکاری مستقیم دارد.
۵) مبارزه با پولشویی مواد مخدر
ستاد، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد را ملزم میکند:
-
گردش مالی مشکوک را اعلام کنند
-
حسابهای مرتبط با قاچاق را مسدود کنند
-
پولهای حاصل از جرم را شناسایی کنند
این بخش یکی از تخصصیترین اجزای ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
۶) همکاریهای بینالملل
ستاد با نهادهای بینالمللی همکاری دارد از جمله:
-
UNODC
-
کشورهای همسایه (افغانستان، پاکستان)
-
کشورهای مسیر ترانزیت
-
سازمان جهانی گمرک
هدف: کنترل قاچاق، تبادل اطلاعات، آموزش، عملیات مشترک.
۷) پژوهش و مطالعات تخصصی
ستاد یکی از بزرگترین مراکز تحقیقاتی کشور در حوزه اعتیاد را مدیریت میکند.
فعالیتها:
-
رصد الگوهای مصرف
-
تحلیل دادهها
-
تحقیقات آسیبشناسی
-
انتشار گزارشهای سالانه
مهمترین بخش آن: مرکز ملی تحقیقات اعتیاد.
نقش دستگاههای مختلف در ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
هر دستگاه عضو ستاد، نقش خاصی دارد.
در ادامه، مهمترین دستگاهها و وظایفشان را شرح میدهم.
نقش وزارت کشور
-
هماهنگکننده ستادهای استانی و شهرستانی
-
مدیریت استانداران در موضوع اعتیاد
-
اجرای طرحهای اجتماعی و فرهنگی
-
اقدام در حوزه ساماندهی معتادان متجاهر
نقش وزارت بهداشت
یکی از مهمترین بخشها:
-
درمان اعتیاد
-
صدور مجوز مراکز خصوصی
-
درمان سرپایی و بستری
-
برنامههای سمزدایی
-
پیشگیری از HIV و هپاتیت
نقش بهزیستی
بهزیستی مسئول:
-
کمپها
-
مراکز بازتوانی
-
حمایتهای اجتماعی
-
مداخلات خانوادهمحور
است.
نقش نیروی انتظامی (پلیس مبارزه با مواد مخدر)
یکی از کلیدیترین نقشها:
-
عملیات دستگیری
-
پاکسازی محلهها
-
مبارزه با توزیعکنندگان
-
مبارزه با قاچاق
-
اجرای طرحهای ضربتی
اگر ستاد مغز سیاستگذاری باشد،
پلیس بازوی اجرایی سخت ستاد است.
نقش وزارت اطلاعات
نقشش در ساختار ستاد:
-
کشف شبکههای قاچاق
-
ردیابی خطوط مالی
-
نفوذ در باندهای بینالمللی
-
هماهنگی اطلاعاتی
نقش قوه قضاییه
قوه قضاییه:
-
اجرای احکام مواد مخدر
-
نظارت بر پروندهها
-
ایجاد شعبات ویژه
-
توسعه زندانها و مراکز بازپروری
و نماینده قوه قضاییه در جلسات ستاد حضور دارد.
نقش صدا و سیما
وظایف:
-
آموزش عمومی
-
اطلاعرسانی
-
هشدار اجتماعی
-
تولید برنامههای فرهنگی
-
تولید مستندهای اعتیاد
نقش «ستاد کل نیروهای مسلح»
این بخش شاید کمتر شناخته شده باشد.
اما بسیار مهم است چون:
-
مرزبانی تحت فرمان مستقیم ستاد کل است
-
طرحهای امنیتی ویژه را اجرا میکند
-
با قاچاق سازمانیافته مقابله میکند
-
محدودههای مرزی را کنترل میکند
نقش گمرک ایران
گمرک وظایف مهمی دارد:
-
رصد کامیونها
-
رصد کانتینرها
-
کشف مواد در مرزها
-
اجرای سیستمهای X-Ray
نقش هلال احمر و سازمان زندانها
هلال احمر:
-
خدمات پزشکی
-
بازتوانی
-
کمک به کمپها
سازمان زندانها:
-
مدیریت زندانیان مواد مخدر
-
برنامههای ترک اجباری
-
آموزشهای مهارتآموزی
ستاد چگونه تصمیمگیری میکند؟ | سازوکار جلسات و فرآیند تصویب
ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر به شکلی طراحی شده که تصمیمگیریها:
-
چندلایه
-
کارشناسی
-
فرادستگاهی
-
و کاملاً مستند به قانون
باشد.
در مسیر هر مصوبه، چهار گام طی میشود:
گام اول — طرح در کمیتههای تخصصی
طرحها ابتدا در کمیتههای ستاد بررسی میشوند:
-
کمیته مقابله با عرضه
-
کمیته پیشگیری
-
کمیته درمان و کاهش آسیب
-
کمیته حقوقی
-
کمیته پژوهش
هر کمیته گزارش تخصصی ارائه میدهد و پیشنهاد را اصلاح میکند.
گام دوم — بررسی در معاونتهای دبیرخانه
پس از بررسی اولیه، دبیرخانه:
-
اسناد را جمعآوری میکند
-
آمار و دادههای ملی را تحلیل میکند
-
اثرگذاری طرح را میسنجد
-
بار مالی و اجرایی طرح را مشخص میکند
گام سوم — ارائه به شورای هماهنگی
این شورا طرح را آماده نهاییسازی میکند.
اینجا معمولاً اختلافات بین دستگاهها حل میشود.
مثلاً:
-
اختلاف نیروی انتظامی و وزارت اطلاعات در نحوه عملیات
-
اختلاف وزارت بهداشت و بهزیستی در مدیریت کمپها
-
اختلاف وزارت آموزشوپرورش و صدا و سیما در برنامههای فرهنگی
گام چهارم — تصویب در شورای عالی
در نهایت، طرح به شورای عالی ستاد مبارزه با مواد مخدر ارائه میشود.
هر مصوبه پس از تصویب در شورای عالی:
✔ لازمالاجراست
✔ برای تمام دستگاهها ابلاغ میشود
✔ نظارت بر اجرای آن توسط دبیرخانه انجام میشود
نقاط قوت ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر نسبت به بسیاری از نهادهای مشابه در جهان، چند مزیت جدی دارد:
۱. حضور همه دستگاههای کلیدی در یک ساختار مشترک
در این ستاد:
-
قوه مجریه
-
قوه قضاییه
-
نیروهای مسلح
-
وزارت اطلاعات
-
گمرک
-
صدا و سیما
-
آموزش و پرورش
-
وزارت بهداشت
همه در یکجا جمع شدهاند.
این یعنی:
✔ هماهنگی سریع
✔ کاهش تعارضها
✔ تصمیمگیری حرفهای
✔ اجرای بهتر مصوبات
۲. ترکیب فراجناحی و فرادستگاهی
ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر تنها ساختاری است که:
-
رئیسجمهور
-
نماینده قوه قضاییه
-
فرمانده سپاه
-
رئیس پلیس
-
وزیر اطلاعات
در یک سطح برابر کنار هم تصمیم میگیرند.
این باعث میشود تصمیمات:
✔ ملی
✔ غیرسیاسی
✔ ناظر بر امنیت ملی
باشد.
۳. وجود بازوی تحقیقاتی قدرتمند
مرکز ملی مطالعات اعتیاد، یکی از پیشرفتهترین مراکز پژوهشی است و:
-
الگوی مصرف
-
تغییرات رفتاری
-
وضعیت شهرها
-
الگوی سن مصرف
-
مواد جدید بازار
را رصد میکند.
این اطلاعات در سیاستگذاری حیاتی است.
۴. ساختار سلسلهمراتبی از مرکز تا شهرستان
این ساختار باعث میشود:
-
سیاستها سریع منتقل شوند
-
استانداران نقش فعال داشته باشند
-
فرمانداران مستقیماً پاسخگو باشند
چیزی که بسیاری از کشورها ندارند.
چالشهای ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
با وجود نقاط قوت، ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر چند چالش مهم دارد:
۱. گستردگی بیش از حد وظایف
ستاد مسئول:
-
پیشگیری
-
درمان
-
مقابله
-
اطلاعرسانی
-
پژوهش
-
هماهنگی
-
نظارت
-
رصد
-
عملیات
-
سیاستگذاری
است.
این گستردگی باعث:
❌ سنگینی بار مدیریتی
❌ سختی هماهنگی
❌ موازیکاری دستگاهها
میشود.
۲. کمبود بودجه و عدم تخصیص کامل
بودجه ستاد معمولاً کمتر از حد نیاز است.
مشکلات اصلی:
-
بودجه درمان اعتیاد کافی نیست
-
بودجه نیروی انتظامی محدود است
-
کمپها کمبود امکانات دارند
-
پروژههای پیشگیری نیمهتمام میماند
۳. تغییرات مدیریتی و ناپایداری سیاستها
هر تغییر دولت، معمولاً تغییرات مدیریتی ایجاد میکند:
دبیرکل جدید → معاونین جدید → رویکرد جدید
این تغییرات باعث:
❌ قطع طرحهای خوب قبلی
❌ شروع طرحهای جدید بدون زیرساخت
❌ دوبارهکاری
میشود.
۴. پیچیدگی هماهنگی بین دستگاهها
گاهی چند دستگاه:
-
وظایف مشابه دارند
-
یا درباره یک موضوع اختلاف دارند
-
یا روشهای متفاوت برای اجرا پیشنهاد میدهند
مثلاً:
-
اختلاف در نحوه مدیریت معتادان متجاهر
-
اختلاف در اولویت عملیات پلیسی
-
اختلاف در سیاستهای کاهش آسیب
این موارد زمان اجرای سیاستها را طولانی میکند.
۵. سرعت پایین اجرای مصوبات در برخی استانها
به دلیل:
-
ضعف زیرساخت
-
نبود امکانات
-
کمبود نیرو
-
پراکندگی جغرافیایی
اجرای سیاستها در شرق کشور سختتر است.
۶. افزایش تنوع مواد مخدر جدید
شبکه قاچاق دائماً مواد جدید وارد میکند:
-
شیشههای تقویتشده
-
محرکهای جدید
-
داروهای دستکاریشده
-
ترکیبات آزمایشگاهی
این نیاز به طرحهای جدید دارد که ساختار باید بهسرعت خود را تطبیق دهد.
تعامل ستاد مرکزی با استانها – مزایا و مشکلات
ارتباط ستاد مرکزی با استانها یکی از نکات مهم ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
چطور کار میکند؟
۱) ستاد مرکزی مصوبه صادر میکند
۲) مصوبه به استاندار ابلاغ میشود
۳) استاندار به دستگاههای استانی ابلاغ میکند
۴) دستگاهها اجرا میکنند
۵) گزارش به ستاد مرکزی ارسال میشود
مزایا
✔ اجرای سریع طرحها
✔ هماهنگی بیشتر
✔ مسئولیتپذیری استانداران
✔ تطبیق برنامهها با شرایط بومی
مشکلات
❌ برخی استانها ضعف ساختاری دارند
❌ نیروی انتظامی در برخی مناطق کمبود نیرو دارد
❌ امکانات درمان کم است
❌ پیمایشهای میدانی دقیق نیست
نقش داده و آمار در تصمیمگیری – نقطه قوت ساختار ستاد
در ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر،
آمار جایگاه بسیار مهمی دارد.
ستاد بر اساس:
-
آمار مصرف
-
آمار عملیات پلیس
-
آمار قاچاق مرزی
-
آمار مرگهای ناشی از مصرف
-
آمار درمان
-
آمار بازتوانی
سیاستگذاری میکند.
نقش وکیل در پروندههای مرتبط با ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
اگرچه ستاد مبارزه با مواد مخدر یک مرجع اجرایی و سیاستگذار است، اما بسیاری از تصمیمات آن مستقیماً در پروندههای کیفری مواد مخدر اثر دارد.
به همین دلیل نقش «وکیل مواد مخدر» در این حوزه بسیار جدی است.
پروندههایی که به ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر مرتبط میشوند شامل:
-
پروندههای نگهداری و حمل مواد
-
پروندههای فروش و توزیع
-
پروندههای قاچاق
-
پروندههای معتادان متجاهر
-
پرونده کمپها و مراکز درمان
-
پروندههای مرتبط با اموال توقیفی
-
اعتراضات نسبت به تصمیمات استانی ستاد
وکیل در این پروندهها باید هم به قانون مبارزه با مواد مخدر مسلط باشد و هم به مصوبات ستاد.
چرا شناخت ساختار ستاد برای وکیل ضروری است؟
زیرا در دادگاه، قاضی همیشه میپرسد:
«آیا اقدام انجامشده مطابق مصوبات ستاد بوده؟»
وکیلی که ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر و مصوبات آن را بشناسد،
میتواند ایرادات زیر را مطرح کند:
-
عملیات پلیس مطابق مصوبه نبوده
-
دستگیری غیرقانونی بوده
-
بازرسی خارج از محدوده اختیارات بوده
-
کمپ بدون مجوز ستاد بوده
-
دستورالعمل استانی اجرا نشده
-
متهم مشمول طرحهای درمانی بوده ولی اجرا نشده
این موارد میتواند در برخی پروندهها حتی حکم را تغییر دهد.
۱۰ اقدام کلیدی وکیل در پروندههای مرتبط با ستاد
✔ ۱. بررسی قانونی بودن عملیات پلیس
بسیاری از دستگیریها براساس مصوبات مشترک ستاد و ناجا انجام میشود.
وکیل باید این مصوبات را بررسی کند.
✔ ۲. بررسی مقررات کمپها و مراکز درمان
اگر کمپ بدون مجوز باشد،
نگهداری بیمار میتواند غیرقانونی باشد.
✔ ۳. بررسی ارتباط اموال توقیفی با دستورالعملهای ستاد
در بسیاری از استانها، ستاد احکام خاص برای ضبط یا رفع توقیف دارد.
✔ ۴. استفاده از مصوبات ستاد بهعنوان دفاعیه
مثلاً اگر متهم در طرح «درمان و بازپروری» باشد،
دفاعیت بسیار قوی است.
✔ ۵. اعتراض به تصمیمات کمیتههای استانی
وکیل میتواند:
-
درخواست تجدیدنظر دهد
-
در جلسات حضور یابد
-
مستند ارائه کند
✔ ۶. بررسی مقررات پیشگیری و آموزش
گاهی متهم، کارگری بوده که کارفرما موظف به آموزش بوده ولی کوتاهی کرده
→ این نکته در تخفیف مجازات مؤثر است.
✔ ۷. بررسی ضوابط مراکز MMT
اگر درمان اشتباه انجام شده باشد،
در پروندههای مرتبط اثر دارد.
✔ ۸. بررسی هماهنگی بیندستگاهی
اگر عملیات پلیس و دستگاه دیگر همزمان نبوده یا مغایر بوده
→ دفاعیه قوی شکل میگیرد.
✔ ۹. استناد به آمار اعتیاد در دفاعیات
گاهی قاضی درک دقیقی از وضعیت ندارد.
آمارهای رسمی ستاد بسیار اثرگذار است.
✔ ۱۰. مستندسازی ارتباط جرم با سیاستهای کلان ستاد
وکیل حرفهای میداند چگونه از گزارشهای رسمی ستاد برای دفاع استفاده کند.
پرسشهای متداول مردم درباره ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر
این بخش سئوییترین قسمت مقاله است و دقیقاً مطابق الگوهای سرچ کنسول نوشته شده.
ستاد مبارزه با مواد مخدر زیر نظر چه کسی است؟
ستاد مستقیماً زیر نظر رئیسجمهور اداره میشود
و بالاترین مقام اجرایی آن دبیرکل ستاد است.
چه دستگاههایی عضو ستاد هستند؟
طبق ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر:
-
وزارت کشور
-
وزارت اطلاعات
-
بهداشت
-
آموزش و پرورش
-
اقتصاد
-
صدا و سیما
-
سپاه
-
ناجا
-
گمرک
-
قوه قضاییه
-
بهزیستی
-
سازمان زندانها
همگی عضو رسمی هستند.
وظایف ستاد چیست؟
وظایف در سه محور اصلی:
-
کاهش عرضه
-
کاهش تقاضا
-
کاهش آسیب
و شامل:
-
مقابله
-
پیشگیری
-
درمان
-
آموزش
-
پژوهش
-
رصد
-
سیاستگذاری
است.
ستاد مبارزه با مواد مخدر چه تفاوتی با پلیس دارد؟
-
ستاد = سیاستگذار و هماهنگکننده
-
پلیس = مجری عملیات
پلیس بدون دستورالعمل ستاد نمیتواند هر عملیاتی انجام دهد.
آیا مصوبات ستاد لازمالاجرا هستند؟
بله.
تمام دستگاههای کشور موظف به اجرای مصوبات ستاد هستند.
ستاد استانی چه نقشی دارد؟
ستاد استانی:
-
مصوبات مرکز را اجرا میکند
-
مشکلات استان را گزارش میدهد
-
طرحهای بومی ارائه میدهد
ریاست آن با استاندار است.
آیا ستاد میتواند دستور بازداشت بدهد؟
خیر.
ستاد یک نهاد قضایی نیست.
اما میتواند طرح عملیاتی را به پلیس ابلاغ کند.
ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر در شهرستان چگونه است؟
ریاست با فرماندار است و اعضا شامل:
-
پلیس
-
اطلاعات
-
بهزیستی
-
شبکه بهداشت
-
آموزش و پرورش
هستند.
تحلیل کاربردی برای وکلا – چطور از ساختار ستاد در پروندههای کیفری استفاده کنیم؟
این بخش بسیار مهم است چون پروندههای مواد مخدر در دادگاه انقلاب اغلب تحت تأثیر تصمیمات ستاد هستند.
وقتی بازرسی غیرقانونی است
اگر پلیس بدون مصوبه ستاد طرح اجرا کرده باشد
یا محدوده جغرافیایی طرح معتبر نباشد،
وکیل میتواند:
✔ درخواست ابطال عملیات
✔ اعتراض به صورتجلسه
✔ استناد به اصل ۳۷ قانون اساسی
ارائه دهد.
وقتی کمپ غیرمجاز است
اگر کمپ تحت نظارت ستاد نباشد،
تمام اقدامات آن قابل اعتراض است.
وقتی متهم در طرح درمانی بوده
بسیاری از معتادان در طرحهای:
-
درمان
-
کاهش آسیب
-
بازپروری
ثبت شدهاند.
این مورد در تخفیف مجازات بسیار مؤثر است.
وقتی اموال توقیف شده بیارتباط با جرم است
ستاد دستورالعملهای خاصی برای رفع توقیف دارد.
وکیل باید این دستورالعملها را در دفاعیه پیوست کند.
استناد به آمار رسمی در دفاعیات
آمار رسمی ستاد یکی از قویترین ابزارهای دفاعی است.
قاضی معمولاً به آمار رسمی اعتماد میکند.
جمعبندی نهایی – چرا شناخت ساختار ستاد برای مردم و وکلا ضروری است؟
ستاد مبارزه با مواد مخدر قلب تپنده سیاستگذاری در حوزه مبارزه با مواد در ایران است.
در این مقاله دیدیم که:
-
ستاد زیر نظر رئیسجمهور اداره میشود
-
اعضای آن از ۱۵ دستگاه کلیدی کشورند
-
ساختاری چندلایه از مرکز تا شهرستان دارد
-
دو محور اصلی آن کاهش عرضه و تقاضا است
-
نقش مهمی در درمان، پیشگیری و مقابله دارد
-
مصوبات آن برای همه دستگاهها لازمالاجراست
و برای وکلا نیز:
-
در تأمین دفاعیات
-
بررسی عملیات پلیس
-
تحلیل بازرسیها
-
رفع توقیف اموال
-
اعتراضات استانی
-
پروندههای کمپها
شناخت دقیق ساختار ستاد مبارزه با مواد مخدر کاملاً حیاتی است.
«مؤسسه حقوقی دی – صدای قانون با زبان مردم.»
جهت استعلام وضعیت وکلای رسمی، میتوانید با مراجعه به سایت رسمی کانون وکلای دادگستری مرکز به نشانی:
نام و نام خانوادگی وکیل مورد نظر را جستوجو کرده و اطلاعات مربوط به پروانه وکالت، حوزه فعالیت، شماره پروانه و سابقه عضویت وی را بررسی نمایید.
ما در گروه حقوقی دی، به شفافیت و صداقت پایبندیم و افتخار داریم که تمامی وکلای ما دارای پروانه معتبر و رسمی از کانون وکلا هستند. شایسته است که در انتخاب وکیل، هم به تخصص توجه شود و هم به اعتبار قانونی آن.
