معنی قاضی
قاضی به معنای کسی است که در مقام داوری و اجرای عدالت قرار دارد. قاضی فردی است که مسئولیت بررسی دعاوی و اختلافات میان افراد یا نهادها را بر عهده دارد و با استناد به قوانین و مقررات موجود، درباره دعاوی تصمیم‌گیری می‌کند و حکم صادر می‌نماید. واژه “قاضی” از ریشه عربی “قَضی” به معنای حکم کردن، داوری و تصمیم‌گیری است.
در سیستم حقوقی، قاضی نماینده قانون است و وظیفه‌اش اطمینان از اجرای صحیح قوانین و برقراری عدالت در جامعه است. قاضی باید بدون سوگیری و به‌طور مستقل، با توجه به مستندات و شواهد، حکم نهایی را صادر کند.
انواع قاضی و قدرت قضایی در ایران: تحلیل از نگاه یک وکیل پایه یک
قاضی در سیستم قضایی ایران، فردی است که پس از طی مراحل آموزشی و اخذ مدارک و مجوزهای قانونی، مسئولیت رسیدگی به دعاوی، صدور احکام و تفسیر قوانین را بر عهده دارد. قضاوت نه تنها یک وظیفه مهم و حساس است، بلکه قاضی به عنوان نماینده قانون و عدالت، مسئولیت بزرگی در اجرای عدالت در جامعه دارد. در ادامه، به بررسی انواع قاضی و قدرت قضایی آنان از دیدگاه وکیل پایه یک پرداخته می‌شود.
انواع قاضی در ایران
قضات در ایران با توجه به نوع دعاوی که بررسی می‌کنند و نوع مسئولیتی که به عهده دارند، به چند دسته تقسیم می‌شوند:
الف) قاضی حقوقی
قاضی حقوقی مسئول رسیدگی به دعاوی حقوقی و مدنی است. این دعاوی شامل اختلافات مالی، مالکیت، قراردادها، مسائل خانوادگی (مانند طلاق و ارث) و موارد مشابه می‌شود. قاضی حقوقی با استناد به قانون مدنی و دیگر قوانین مرتبط، به بررسی و صدور حکم در دعاوی می‌پردازد.
ب) قاضی کیفری
قاضی کیفری به دعاوی مربوط به جرایم کیفری رسیدگی می‌کند. جرایم کیفری می‌توانند شامل جرایم علیه اشخاص (مانند قتل، سرقت، ضرب و جرح)، جرایم مالی (مانند کلاهبرداری) و جرایم عمومی (مانند اخلال در نظم عمومی) باشند. قاضی کیفری با استناد به قانون مجازات اسلامی و دیگر قوانین کیفری، متهم را مورد محاکمه قرار داده و حکم صادر می‌کند.
ج) قاضی اداری
قاضی اداری در دیوان عدالت اداری و سایر نهادهای اداری مشغول به کار است. این نوع از قضات به شکایات و دعاوی افراد علیه تصمیمات و اقدامات نهادهای دولتی و اداری رسیدگی می‌کنند. قاضی اداری با استناد به قانون دیوان عدالت اداری و دیگر مقررات اداری، در مورد این دعاوی حکم صادر می‌کند.
د) قاضی دادگاه انقلاب
قضات دادگاه انقلاب به پرونده‌های جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، مواد مخدر و برخی جرایم خاص دیگر که در صلاحیت دادگاه انقلاب قرار دارد، رسیدگی می‌کنند. این قضات بر اساس قوانین خاص انقلاب اسلامی و مقررات مربوط به امنیت و تمامیت ارضی کشور، وظایف خود را انجام می‌دهند.
ه) قاضی تجدیدنظر
قاضی تجدیدنظر وظیفه بررسی اعتراضات و تجدیدنظرخواهی‌ها نسبت به احکام صادره از دادگاه‌های بدوی را بر عهده دارد. این قضات با بررسی دوباره پرونده و استناد به مدارک جدید یا استدلال‌های ارائه شده، حکم جدیدی صادر می‌کنند.
و) قاضی دیوان عالی کشور
قضات دیوان عالی کشور به پرونده‌های خاصی که از نظر ماهوی و شکلی اهمیت زیادی دارند، رسیدگی می‌کنند. وظیفه این قضات بیشتر بر نظارت بر صحت اجرای قوانین و بررسی تخلفات قضایی متمرکز است. قضات دیوان عالی کشور بالاترین مقام قضایی را دارا هستند و احکام آنان نهایی است.
قدرت قاضی در سیستم قضایی ایران
قدرت قضایی در ایران به معنای توانایی و صلاحیت قضات در رسیدگی به پرونده‌ها و صدور احکام است. این قدرت توسط قانون به قضات اعطا می‌شود و شامل موارد زیر است:
الف) استقلال قضایی
یکی از مهم‌ترین ویژگیهای قدرت قضایی، استقلال قاضی است. به این معنا که قاضی باید بدون هرگونه تأثیرپذیری از نهادهای اجرایی یا فشارهای سیاسی و اجتماعی، تصمیم‌گیری کند. استقلال قضایی تضمین‌کننده عدالت و اجرای قانون است. قاضی می‌تواند بر اساس قانون و شواهد موجود در پرونده، حکم خود را صادر کند و از دخالت‌های غیرقانونی جلوگیری کند.
ب) تفسیر قانون
یکی از اختیارات مهم قضات، تفسیر قانون است. قضات، به ویژه در مواردی که قانون به صراحت موضوعی را تعیین نکرده است، وظیفه دارند با استناد به اصول حقوقی و موازین عدالت، قانون را تفسیر کنند و حکم مناسب را صادر نمایند.
ج) صدور حکم نهایی
قضات در دادگاه‌های بدوی و تجدیدنظر، قدرت صدور حکم نهایی را دارند. این احکام می‌توانند شامل محکومیت کیفری، جریمه مالی، توقیف اموال، تعلیق مجازات و دیگر تصمیمات قضایی باشند. احکام قضات می‌توانند تأثیرات قانونی و اجتماعی گسترده‌ای داشته باشند.
د) اختیارات قضایی در اجرای مجازات‌ها
قضات همچنین در اجرای احکام و مجازات‌ها نقش دارند. برای مثال، قاضی کیفری می‌تواند درباره اجرای حکم اعدام، زندان یا جریمه مالی تصمیم بگیرد. همچنین قاضی می‌تواند در مواردی مانند تأخیر در اجرای مجازات یا تعلیق مجازات دخالت کند.
ه) قدرت قضات در تغییر رأی
قضات تجدیدنظر و دیوان عالی کشور دارای قدرت تغییر رأی هستند. به این معنا که می‌توانند حکم دادگاه بدوی را نقض کرده و حکم جدیدی صادر کنند. این قدرت به قضات این امکان را می‌دهد تا از اجرای احکام نادرست جلوگیری کنند و عدالت را تأمین نمایند.
محدودیت‌ها و مسئولیت‌های قضات
با وجود قدرت زیاد قضات در صدور احکام و اجرای عدالت، آنان دارای محدودیت‌ها و مسئولیت‌های قانونی نیز هستند:
الف) مسئولیت در برابر قانون
هرچند که قاضی دارای قدرت تفسیر قانون است، اما نمی‌تواند بر خلاف نص صریح قانون حکم صادر کند. قاضی موظف است به قوانین مصوب کشور پایبند باشد و در چارچوب آن عمل کند.
ب) نظارت بر عملکرد قضات
عملکرد قضات توسط هیئت نظارت بر قضات تحت نظارت قرار دارد. این هیئت مسئول بررسی تخلفات قضات و تضمین سلامت قضایی است. اگر قاضی مرتکب تخلف شود، ممکن است با مجازات قضایی یا اداری مواجه شود.
ج) بی‌طرفی و اخلاق حرفه‌ای
قضات موظف هستند که در تمام مراحل دادرسی، بی‌طرفی کامل را رعایت کنند و از هرگونه سوگیری یا نفوذ خارجی جلوگیری کنند. رعایت اخلاق حرفه‌ای و انصاف یکی از اصول اساسی قضاوت است.
معنی قاضی در قانون اساسی ایران
اصل ۱۶۳ قانون اساسی:《 صفات و شرایط قاضی طبق موازین فقهی به وسیله قانون معین می شود》.
اصل۱۶۴ قانون اساسی: 《 قاضی را نمی‌توان از مقامی که شاغل آن است بدون محاکمه و ثبوت جرم یا تخلفی که موجب انفصال است به طور موقت یا دائم منفصل کرد یا بدون رضایت او محل خدمت یا سمتش را تغییر داد مگر به اقتضای مصلحت جامعه با تصمیم رئیس قوه قضاییه پس از مشورت با رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل . نقل و انتقال دوره‌ای قضات بر طبق ضوابط کلی که قانون تعیین می کند صورت می گیرد 》
اصل ۱۶۷ قانون اساسی: 《 قاضی موظف است کوشش کند حکم هر دعوا را در قوانین مدونه بیابد و اگر نیابد با استناد به منابع معتبر اسلامی یافتاوای معتبر حکم قضیه را صادر نماید و نمی‌تواند به بهانه سکوت یا نقض یا اجمال یا تعارض قوانین مدونه از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزد 》 .
اصل ۱۷۱ قانون اساسی: 《 هرگاه در اثر تفسیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد در صورت تقصیر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می‌شود و در هر حال از متهم اعاده حیثیت می گردد 》.
اگر به دنبال بهترین وکیل پایه یک دادگستری هستید کلیک نمایید.
معنی قاضی در اصطلاح
شخصی است که با توجه به اسناد و شواهد و اظهارات طرفین دعوا و علمی که پیدا می کند، اقدام به صدور حکم می نماید .
معنی قاضی و ویژگیهای قاضی چیست؟
از آنجایی که قاضی با حکم خود بر جان، مال و آبروی اشخاص جامعه تاثیرات بسیار زیادی دارد، جایگاه او جایگاهی حساس است .بنابراین هر شخصی قابلیت قرار گرفتن در آن جایگاه را ندارد. در ادامه به بعضی ویژگی های کلی و سپس به بعضی ویژگی های اختصاصی قاضی میپردازیم.
معنی قاضی و ویژگی های کلی قاضی در نظام قضایی ایران
۱_ ایمان ، عدالت ، تعهد به موازین اسلام و وفاداری به نظام جمهوری اسلامی ایران
۲_ طهارت مولِد یا همان حلال زاده بودن
۳_ تابع ایران بوده و خدمت سربازی را گذرانده باشد
۴_ سلامت جسمی و روانی و عدم اعتیاد به مواد مخدر .
معنی قاضی ویژگیهای فنی و اختصاصی قاضی چیست؟
۱_ دانش و تخصص کافی: هر شخصی که در جایگاه قاضی مشغول به فعالیت است ، می باید علاوه بر دانش حقوقی، تسلطی نسبی بر مسائل فقهی و اصولی و همچنین آشنایی با مسائل روانشناسی و جامعه شناسی نیز داشته باشد. این امر باعث می شود در صدور رای خود بهترین تصمیم را اتخاذ نماید .
۲_ داشتن ذهنی منطقی: قاضی می باید دارای قوه استدلال قوی باشد . این به آن معناست که قاضی با ذهنی منطقی با مسائل برخورد نمایدو سفسطه را از استدلال و برهان تشخیص دهد. زیرا ممکن است در بعضی موارد اشخاص بخواهند با سفسطه و مغالطه مسیر ذهنی قاضی را به گمراهی بکشانند.
۳_ قدرت مدیریت: بازی می باید از توان مدیریتی بالایی برخوردار باشد زیرا گاهی اوقات فضای دادگاه ممکن است به انحراف کشیده شود قاضی از آنجایی که ریاست دادگاه را به عهده دارد می باید مدیریت دادگاه را به خوبی به دست بگیرد تا مسیر رسیدگی را کنترل نموده تا بهترین رای را صادر کند.
معنی قاضی و وظایف قاضی در دادگاه چیست؟
_ بررسی و ارزیابی دقیق مستندات طرفین
_ شنیدن کامل اظهارات طرفین و وکلای آنها
_ حفظ نظم جلسه دادگاه
_ تطبیق مباحث مطروحه با آخرین قوانین و آیین نامه ها و مصوبات
_قدرت تصمیم گیری بالا جهت صدور حکم
_ عدم تاثیر پذیری از عواطف و احساسات
_ آشنایی کافی با شرایط روز و مسائل جامعه و … .
معنی قاضی و نحوه جذب قضات و تحصیلات مورد نیاز
قوه قضاییه همه ساله از سه روش برای جذب قضات دادگستری استفاده می نماید.
روش اول: جذب آن دسته از فارغ التحصیلان دانشکده علوم قضایی که از ابتدا به وسیله شرکت در کنکور سراسری وارد این دانشکده شده و به جهت بکارگیری در قوه قضاییه به عنوان قاضی آموزش‌دیده و بورسیه قوه قضاییه می شوند.
روش دوم: جذب قضات از بین فارغ التحصیلان رشته حقوق است که با برگزاری آزمون سالانه جذب می شوند و روش سوم: جذب قضات: مربوط به جذب طلاب حوزه علمیه است که با دارا بودن برخی شرایط استخدام و شرکت در آزمون مرتبط جهت تصدی امر قضاوت جذب می شوند .
همه این اشخاص می باید پس از قبولی در آزمون و مصاحبه های مختلف علمی، مذهبی و روانشناختی وارد دوره کارآموزی شده و به استخدام قوه قضاییه جهت تصدی منصب قضاوت در آیند .
معنی قاضی و انواع قاضی در نظام قضایی ایران
به طور کلی قضات در سیستم حقوقی ایران به دو دسته اصلی صادرکننده حکم و اجرا کننده حکم تقسیم می شوند.
برخی به اشتباه بازپرس راهم قاضی می نامند. در حالی که به صورت کلی باید گفت بازپرس در مقام تحقیق از متهمین فعالیت نموده و بر اساس تحقیقات ، نظر خود را اعلام می نماید.
درواقع بازپرس فقط تشخیص می‌دهد که بر اساس تحقیقات انجام شده متهم واقعاً جرمی مرتکب شده و مجرم است یا جرمی مرتکب نشده و اتهام نسبت داده شده به او بی پایه است.
بازپرس بعد از انجام تحقیقات و مشخص شدن ارتکاب جرم توسط متهم، پرونده را برای رسیدگی به دادگاه کیفری فرستاده تا قاضی رسیدگی نموده و حکم صادر کند .قضات از دید دیگر به دو دسته کلی کیفری و حقوقی تقسیم می شوند.
قضات حقوقی به دعاوی حقوقی و قضات کیفری به جرایم ارتکابی رسیدگی می نمایند قضات اجرا کننده حکم هم وظیفه اجرای آراء قاضی های رسیدگی کننده را بر عهده دارند سوالی که پیش می‌آید این است که اجرای حکم دیگر چه نیازی به داشتن قاضی دارد این سوال پاسخ داده می شود .
قانون علاوه بر تعیین شرایط و چارچوب رسیدگی به دعاوی نحوه اجرای آراء و شرایط آنها را نیز مشخص نموده و در نتیجه شخصی که دستور اجرای حکم و نظارت بر اجرای حکم را بر عهده دارد هم می باید دانش کافی و ویژگیهای دیگری را که برای قاضی رسیدگی‌کننده پیام کردیم داشته باشد به این جهت که از دیدگاه نظام قضایی و حقوقی ایران اجرای حکم هم می باید کاملا مطابق با قانون باشد.
